W powołanym 13 grudnia 2023 r. rządzie szefem resortu nauki został Dariusz Wieczorek. Formalne rozdzielenie Ministerstwa Edukacji i Nauki na Ministerstwo Edukacji oraz Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego nastąpiło dopiero 1 stycznia 2024 r.

Już kilka dni po powołaniu nowego rządu minister Wieczorek zapowiedział wzrost nakładów na naukę, zwiększenie budżetu Polskiej Akademii Nauki o 180 mln zł, podwyżki dla pracowników naukowych i zmianę wykazu punktowanych czasopism naukowych.

Nakłady na naukę w 2024 r. wzrosły o 22 proc. w stosunku do zapisanych w budżecie na poprzedni rok, czyli o 7 mld zł. Państwo wyasygnuje na ten cel ponad 31 mld zł, z tego ponad 98 proc. zostanie przeznaczone na szkolnictwo wyższe.

W 2024 r. wzrosły też wynagrodzenia nauczycieli akademickich i innych pracowników uczelni. Zgodnie z rozporządzeniem ministra minimalne wynagrodzenie zasadnicze profesora uczelni publicznej wzrosło o 2 160 zł; profesora uczelni - o 1 793 zł, adiunkta - o 1 577 zł, zaś asystenta wykładowcy - o 1 080 zł. Wynagrodzenia pracowników uczelni, którzy nie są wykładowcami, wzrosły o 20 proc.

Jednym z najczęściej podnoszonych przez środowisko akademickie problemów była lista punktowanych czasopism naukowych. Zwracano uwagę, że punktacja w wykazie czasopism była modyfikowana w trakcie okresu ewaluacji, a część zmian nie była zatwierdzona przez Komisję Ewaluacji Nauki. Wykaz czasopism naukowych publikowanych przez ministerstwo od 2004 r. służy ewaluacji jakości działalności instytucji i pracowników naukowych.

Uzdrowienie mechanizmów ewaluacji nauki i zweryfikowanie wykazu czasopism punktowanych przy poszanowaniu ustawowej roli Komisji Ewaluacji Nauki to także jeden ze "100 konkretów na 100 dni rządu", a ściśle rzecz ujmując, jeden z dwóch w tej setce poświęconych nauce i uczelniom.

Na początku stycznia 2024 r. Wieczorek ogłosił nowy wykaz punktowanych czasopism naukowych – lista została sporządzona według projektu KEN z czerwca 2023 r. Usunięto z niej zmiany, których KEN nie zaproponowała w uchwale, a które zostały dodane przez b. szefa resortu Przemysława Czarnka.

W połowie marca wiceminister nauki Maciej Gdula zapewnił, że lista pozostanie. Przypomniał jednak, że jej opracowanie i ustalenie reguł oceny działalności naukowej leży w gestii Komisji Ewaluacji Nauki.

Poza tym kierownictwo MNiSW zwiększyło budżet Narodowego Centrum Nauki (NCN) na 2024 rok o 200 mln zł. W poprzednich latach nakłady na NCN były obniżane, co - zdaniem przedstawicieli środowiska naukowego - stanowiło jedno z większych zagrożeń dla rozwoju nauki w Polsce.

Jeszcze w grudniu ub.r. ministerstwo przekazało 150 mln złotych na remonty akademików. To jednorazowe dofinansowanie z budżetu państwa na 2023 r. nie jest uwzględnione w podstawie naliczenia subwencji na obecny rok, trafiło do ok. 90 uczelni. Docelowo resort chce, by remonty i budowę akademików finansować z Funduszu Dopłat. To program finansujący budowę mieszkań komunalnych na wynajem, a realizowany przez Bank Gospodarstwa Krajowego. W połowie marca minister Wieczorek powiedział, że chciałby, aby "minimum 10 proc." z miliarda, który corocznie jest w funduszu, było przeznaczane na remonty i budowę akademików.

Także w grudniu minister powołał nowego szefa Polskiej Komisji Akredytacyjnej i zmienił ok. 25 proc. jej składu. PAK to gremium eksperckie, które ocenia jakość kształcenia na polskich uczelniach.

Poza tym Wieczorek postawił w stan likwidacji dwie instytucje kultury, powołane w 2023 r. w ówczesnym Ministerstwie Edukacji i Nauki – Centrum GovTech i Instytut Badań nad Renesansem i Barokiem.

Z kolei na początku 2024 r. szef resortu nauki skierował do Polskiej Komisji Akredytacyjnej prośbę o kontrolę wszystkich 14 nowych kierunków lekarskich. Rozpoczęła się ona w lutym br. i ma potrwać do maja. Tylko cztery z tych 14 kierunków dostały pozytywną opinię Polskiej Komisji Akredytacyjnej. Pozostała dziesiątka rozpoczęła działanie, chociaż PKA wydała im ocenę negatywną, np. dlatego, że kształcenie odbywa się bez odpowiedniej kadry medycznej, wyposażenia i pomieszczeń.

W ciągu pierwszych 100 dni weszły też w życie dwie ustawy przygotowane przez MNiSW.

Pierwsza to nowela kilku ustaw dot. szkolnictwa wyższego. Zawarte w niej przepisy m.in. pozwalają ministrowi nauki odwoływanie pierwszych rektorów nowo powołanych uczelni. Umożliwiła też prowadzenie studiów doktoranckich do końca 2024 r.

Druga to ustawa przywracająca nadzór ministra nauki nad Narodowym Centrum Badań i Rozwoju (NCBR). Ministerstwo zapowiedziało "szereg weryfikujących postępowań" w NCBR (w ciągu roku odbyło się tam już prawie 70 kontroli), w którym – jak mówił wiceminister Marek Gzik – zachodziło wiele "korupcjogennych i kryminogennych" zjawisk.

W marcu powołano nowego prezesa Sieci Badawczej Łukasiewicz. Nowych szefów w ciągu ostatnich 100 dni zyskały też Centrum GovTech (instytucja w likwidacji) oraz Narodowe Centrum Badań i Rozwoju.

W MNiSW powołano sześciu pełnomocników, m.in. do spraw europejskich i prezydencji Rzeczypospolitej Polskiej w Radzie UE oraz do spraw studenckich.

"100 dni służyło nam do tego, żeby odbudować relacje ze środowiskiem naukowym" - powiedział 14 marca wiceminister nauki Maciej Gdula w podcaście „Co tam, PANie, w polityce (naukowej)?”. Dodał, że ostatnie miesiące oznaczały dla kierownictwa ministerstwa wiele spotkań, m.in. z przedstawicielami szkolnictwa wyższego i nauki.

Minister Dariusz Wieczorek zapowiedział też, że jednym z jego priorytetów jest reforma Polskiej Akademii Nauk. Projekt nowej ustawy o PAN, który powstał w akademii, trafił do ministra edukacji i nauki Przemysława Czarnka 30 marca 2023 r. Teraz pracuje nad nim kierownictwo nowego resortu.

MNiSW przygotowuje się także do nowelizacji ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce z 2018 r. (tzw. ustawy Gowina). Minister Wieczorek zapowiedział, że w sprawie ewentualnych zmian będzie się konsultował z przedstawicielami środowiska naukowego i akademickiego. Resort chce m.in zwiększyć autonomię uczelni, co może być realizacją drugiego z "naukowych" konkretów na 100 dni rządu, zapowiadającego "wzmocnienie autonomii uczelni i zabezpieczenie apolityczności szkół wyższych poprzez zwiększenie finansowania nauki i poprawę transparentności wydatkowanych środków". (PAP)

Nauka w Polsce, Anna Bugajska

abu/ agt/ wus/