"Kraje Azji Południowo-Wschodniej i Unia Europejska mają zbliżone priorytety w dziedzinie polityki naukowej, są to np. promocja energii odnawialnej, ochrona zasobów naturalnych i rozwój technologii" - powiedziała komisarz na spotkaniu z dziennikarzami w sobotę w Singapurze.

Jak dodała, w ramach unijnego 7. Programu Ramowego finansowania badań, partnerzy z krajów Azji Południowo-Wschodniej (łącznie 181 instytucji) biorą udział w 147 programach badawczych. "To znacznie więcej niż w ramach wcześniejszego, 6. Programu Ramowego, w którym uczestniczyło 21 partnerów z tego regionu" - podkreśliła.

Przede wszystkim naukowcy z UE i krajów Azji Południowo-Wschodniej wspólnie prowadzą badania w dziedzinie ochrony środowiska, technologii komputerowych i telekomunikacyjnych, zdrowia, rolnictwa i rybołówstwa i biotechnologii.

"Wśród krajów Azji Południowo-Wschodniej możemy wyróżnić dwie grupy państw. Brunei, Kambodża, Laos i Birma biorą stosunkowo mniejszy udział w badaniach finansowanych z programu ramowego UE. Udział Tajlandii, Wietnamu, Indonezji, Malezji, Filipin i Singapuru jest zdecydowanie większy" - mówiła Geoghegan-Quinn.

Najaktywniejsza we współpracy z Unią jest Tajlandia. Następne są Indonezja i Wietnam.

"Tematy badań w ramach programu ramowego UE są zbliżonego do tych, w których specjalizują się naukowcy z poszczególnych krajów - np. Tajlandia jest silna w dziedzinie nauk rolniczych i biotechnologii, Malezja ma również dobre wyniki w rolnictwie oraz w nanotechnologii. Z kolei Wietnam jest jednym z najaktywniejszych azjatyckich partnerów UE w badaniach finansowanych z programu ramowego, dotyczących energii, ochrony środowiska, zdrowia, rolnictwa i biotechnologii" - powiedziała komisarz.

Jak przypomniała, w tym roku ogłoszony zostanie ostatni nabór wniosków w ramach 7. Programu Ramowego. Łącznie na realizację badań, które zaproponują w tym czasie wnioskodawcy, UE przeznaczy 10 mld euro. Geoghegan-Quinn dodała, że liczy na coraz liczniejszy udział partnerów z Azji Południowo-Wschodniej w badania finansowanych przez UE, również w ramach kolejnego programu ramowego Horyzont 2020, na który (według projektu KE) w latach 2014-2020 przeznaczone zostanie ok. 80 mld euro.

Od 2008 r. za pieniądze z 7. Programu Ramowego instytucje z ośmiu krajów UE (Francji, Austrii, Niemiec, Wielkiej Brytanii, Holandii, Belgii, Polski, Węgier) oraz Szwajcarii i Turcji współpracują z siedmioma spośród 10 krajów Stowarzyszenia Narodów Azji Południowo Wschodniej (ASEAN - ang. Association of South-East Asian Nations) - Filipinami, Indonezją, Laosem, Malezją, Singapurem, Tajlandią i Wietnamem. 22 instytucje naukowe w tych krajach tworzą sieć - SEA-EU NET, której celem jest promocja wspólnych badań nad najważniejszymi dla obu regionów zagadnieniami.

Ostatni rok działalności sieci (2012) to kampania informacyjna pod nazwą "Rok Nauki i Technologii", w trakcie której zorganizowanych zostanie 10 warsztatów naukowych, kilka konferencji i bilateralnych spotkań.

"Łącznie ok. 30-40 różnych spotkań odbędzie się w 2012 roku" - powiedział PAP przedstawiciel biura współpracy międzynarodowej przy niemieckim Ministerstwie Edukacji i Nauki Christoph Elineau (koordynator projektu SEA-EU NET), dodając, że już teraz trwa współpraca naukowa między poszczególnymi instytucjami z tych krajów, o czym nie każdy pamięta.

"Np. Niemcy współpracują od dłuższego czasu z Wietnamem w dziedzinie gospodarki wodnej. Naukowcy z krajów UE współpracują też z azjatyckimi partnerami w badaniach nad zwalczaniem rzadkich chorób tropikalnych" - mówił.

Naukowcy z Polski również mają swój udział we wspólnych przedsięwzięciach badawczych. W Singapurze w ramach konsorcjum różnych instytucji z kilku krajów powstaje prototypowy element procesorów przyszłości - atomowa bramka logiczna, którą pomagają wytworzyć badacze z Uniwersytetu Jagiellońskiego.

"Mam nadzieję, że nasza inicjatywa przyczyni się do rozwoju ściślejszej współpracy. Bo kraje Azji Południowo-Wschodniej stają się naprawdę coraz bardziej partnerami dla nas. Kontakty naukowe i inżynierskie są zawsze pierwszym etapem, po którym następują kontakty biznesowe" - powiedział PAP prof. Władysław Włosiński z Polskiej Akademii Nauk, która jest polskim uczestnikiem SEA-EU NET.

Jako przykład podał możliwą współpracę między Polską i Turcją ze strony europejskiej, a Indonezją i Singapurem nad biopaliwami. Europa bowiem, wytwarza biopaliwa głównie z roślin spożywczych: kukurydzy, z której robi się bioetanol i rzepaku, z którego powstaje biodiesel. To powoduje konflikt, bo zwiększanie produkcji biopaliw powoduje zmniejszenie produkcji żywności i odwrotnie. Tymczasem w Azji Południowo-Wschodniej prowadzonych jest wiele badań nad wykorzystaniem do produkcji biopaliw odpadów rolniczych, np. słomy ryżowej.

Dla krajów Azji Południowo-Wschodniej najważniejsze jest rozwiązanie ich najpilniejszych problemów społecznych i gospodarczych. Stąd w każdym z nich badania nad zwalczaniem chorób tropikalnych - przede wszystkim malarii i dengi. Ponadto Tajlandia zmaga się z problemem wścieklizny, roznoszonej przez wszechobecne i przyjaźnie traktowane w tym buddyjskim kraju psy oraz z wirusem HIV, który trafił do tego kraju wraz z tzw. seksturystyką.

Rolnicze kraje tropikalne mają ponadto do zagospodarowania biomasę pozostałą po produkcji eksportowych specjalności - ryżu, owoców, gumy, oleju palmowego, kakao i orzechów kokosowych. Każdy z krajów niezależnie pracuje nad opłacalnymi technikami pozyskania z odpadów rolniczych biopaliw lub biodegradowalnych polimerów, nazywanych bioplastikiem.

Osobny temat badań to środowisko naturalne i zagrożenia z nim związane. Od niedawna działa np. w Indonezji sieć sejsmografów, połączona w system wczesnego ostrzegania przed tsunami. Brak takiego systemu okazał się tragicznych w skutkach w grudniu 2004 r., kiedy w wyniku tsunami, spowodowanego trzęsieniem ziemi w okolicach Sumatry zginęło ponad 300 tys. osób.

W Indonezji, położonej w sąsiedztwie uskoku tektonicznego, każdego roku sejsmolodzy obserwują ok. cztery tysiące trzęsień ziemi. 100 z nich uważane jest za znaczące (czyli mające magnitudę 5 w skali Richtera lub dające się odczuć na powierzchni ziemi). Co najmniej jedno rocznie ma destrukcyjną siłę, a raz na kilka lat powoduje większe lub mniejsze tsunami.

Kraje ASEAN mają też do rozwiązania prozaiczne problemy, z którymi muszą zmierzyć się np. importując leki i technologie medyczne z krajów zachodnich. Przykładem jest dawkowanie leków przeciw AIDS. Zalecenia WHO wydawane są na podstawie doświadczeń z białymi pacjentami, których masa ciała i metabolizm różni się od osób z azjatyckich grup etnicznych. Zbyt duża dawka leków nie jest wcale skuteczniejsza, a ma silniejsze skutki uboczne. Nad dostosowaniem zaleceń do lokalnych potrzeb pracują lekarze w Tajlandii.

Podobnie jest np. z protezami stawów biodrowych. Malezyjscy chirurdzy musieli np. stosować modele przewidziane w Europie dla dzieci, ponieważ "dorosłe" implanty nie pasowały rozmiarem do budowy ciała miejscowych pacjentów. Stąd prace nad własnymi protezami i materiałami do uzupełniania ubytków kości.

Naukowcy z tropików chcą też jak najlepiej wykorzystać swoje unikatowe zasoby naturalne - bogactwo roślin daje możliwość wytwarzania naturalnych kosmetyków i suplementów diety. Mikroorganizmy z gleby, gorących źródeł, oceanu i innych specyficznych miejsc mogą produkować użyteczne enzymy, których wciąż naukowcy poszukują, nie tylko na własną rękę, ale udostępniając badaczom z Europy, USA i Japonii swoje kolekcje grzybów i bakterii.

Specjaliści w dziedzinie nauk rolniczych dbają też o zabezpieczenie różnorodności gatunków i odmian roślin uprawnych. Uniwersytety i instytuty naukowe wciąż doskonalą pozyskiwanie i rozmnażanie kultur tkankowych bananów, ananasów, palm olejowych, drzew kauczukowych, orchidei i innych roślin użytkowych. Osobne badania prowadzone są m.in. nad ochroną hodowli drobiu przed ptasią grypą oraz hodowli krewetek przed wirusami atakującymi ten gatunek.

Współpraca z europejskimi partnerami jest dla uczonych z krajów ASEAN przede wszystkim okazją do zdobycia nowych doświadczeń i importowania ich do swoich laboratoriów. Uczestnicy SEA-EU NET wystąpili do Komisji Europejskiej z wnioskiem o przedłużenie finansowania programu o kolejne dwa lata.

PAP - Nauka w Polsce, Urszula Rybicka

agt/