Historia i kultura

Badacze: w mumii Egipcjanki należącej do UW odkryto przypuszczalne ślady po nowotworze

Warszawa, 07.05.2021. Egipska mumia kobiety w Galerii Sztuki Starożytnej Muzeum Narodowego w Warszawie. Mumia trafiła do Polski w XIX wieku,. Fot. PAP/Paweł Supernak
Warszawa, 07.05.2021. Egipska mumia kobiety w Galerii Sztuki Starożytnej Muzeum Narodowego w Warszawie. Mumia trafiła do Polski w XIX wieku,. Fot. PAP/Paweł Supernak

Duże ubytki w częściach kości twarzoczaszki mumii Egipcjanki żyjącej ponad 2 tys. lat temu mogą świadczyć o tym, że cierpiała na raka nosogardzieli - uważają eksperci z Warszawskiego Projektu Interdyscyplinarnych Badań Mumii. Mumia trafiła do Polski blisko 200 lat temu.

W 2016 r. ci sami eksperci ustalili, że mumia przypisywana kapłanowi Hor-Dżehutiemu tak naprawdę skrywa w sobie ciało kobiety. Było to możliwe dzięki zastosowaniu nowoczesnego tomografu, bo mumia jest ciągle kompletna – nie rozwijano bandaży na potrzeby badań. Prace nad mumią ciągle trwają i naukowcy pozyskują kolejne nowe informacje.

“Podczas przygotowania czaszki badanej przez nas mumii do wydruków 3D zwróciliśmy uwagę na duże ubytki w częściach kości twarzoczaszki, większe niż, te które zwykle powstają podczas zbiegów mumifikacyjnych” - powiedziała PAP Marzena Ożarek-Szilke, antropolożka i archeolożka z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego (WUM). Jak dodała, takie mniejsze ubytki z reguły powstawały w trakcie usuwania mózgu przez jedną z dziurek nosa. Wówczas m.in. kość sitowa była łamana w czasie “wydłubywania” mózgu.

W projekt badania mumii zaangażował się prof. Rafał Stec z Kliniki Onkologii WUM. PAP zapytała naukowca o to, co świadczy o tym, że Egipcjanka cierpiała na raka i czy bez pobrania próbek można z dużym prawdopodobieństwem stwierdzić, że istotnie tak było.

“Po pierwsze, nietypowe zmiany w obrębie kości nosogardzieli, które zgodnie z opiniami ekspertów zajmujących się badaniem mumii nie są typowe dla procesu mumifikowania. Po drugie, opinie radiologów na podstawie tomografii komputerowej wskazujące na możliwość zmian w kościach na tle nowotworowym” - wskazał naukowiec. Dodał, że młody wiek zmarłej i brak innej przyczyny zgonu z dużym prawdopodobieństwem mogą wskazywać "na przyczynę onkologiczną".

Prof. Stec zastrzegł, że na razie u mumii podejrzewany jest nowotwór złośliwy, a jedynym pewnym rozpoznaniem jest badanie histopatologiczne, które w 100 proc. daje pewność rozpoznania. Dlatego w tym roku naukowcy planują pobranie tkanek i wykonanie różnych analiz na WUM. Próbki z warszawskiej mumii będą porównane z próbkami rakowymi z innych mumii egipskich. Są one przechowywane w bankach tkanek w USA i Wielkiej Brytanii.

Pytany o objawy tego typu nowotworów głowy i szyi, profesor wymienił zaburzenia połykania, zmianę artykulacji mowy, zaburzenia słuchowe oraz objawy ze strony układu oddechowego.

“Śmierć w przypadku tego, jak i każdego innego nowotworu, związana jest z powstawaniem przerzutów odległych, ale także poprzez niszczenie tkanek sąsiadujących z nowotworem czy powikłania zakrzepowo-krwotoczne” - wskazał.

Prof. Stec dodał, że nowotwory towarzyszyły ludzkości od zawsze. "Ale jak wiemy, nie mieliśmy do końca lat 90. ubiegłego wieku dobrej diagnostyki, poza tym większość nowotworów rozwija się w wieku podeszłym, stąd najzwyczajniej osoby nie dożywały momentu ich rozwoju i umierały z innych przyczyn” - powiedział.

Ożarek-Szilke dodała, że nowotwory w starożytnym Egipcie nie były rzadkością i znanych jest kilka przypadków potwierdzonego raka nosogardzieli.

Zdaniem badaczy analizy mumii mogą przyczynić się do rozwoju współczesnej medycyny. Jak wyjaśnił prof. Stec, będzie można poznać “podpis molekularny” nowotworów i porównać z obecnie występującymi nowotworami. Wyraził nadzieję, że poszerzy to także wiedzę o ewolucji nowotworów i być może wskaże dalsze kierunki badań zarówno w diagnostyce, jak i leczeniu.

Planowane dalsze badania przesądzą, co było przyczyną choroby - czy może związana była z zakażeniem wirusem, np. HPV, czy też miała podłoże genetyczne.

Analizą genetyczną pobranych tkanek będzie się zajmował prof. Tomasz Stokłosa z Zakładu Biologii i Genetyki Nowotworów WUM. Badania potrwają kilka miesięcy, a wyniki być może będą znane pod koniec tego roku.

W Warszawski Projekt Interdyscyplinarnych Badań Mumii (Warsaw Mummy Project Human) zaangażowani są oprócz Ożarek-Szilke i prof. Steca również dr Wojciech Ejsmond z Instytutu Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN oraz Stanisław Szilke i Marcin Jaworski.

Mumia, która jest celem obecnych badań, została przywieziona do Polski w 1826 lub 1827 r. przez Jana Wężyka-Rudzkiego.

Jak powiedział PAP dr Wojciech Ejsmond, długo sądzono, że wewnątrz trumny znajduje się "mumia niewiasty". Tak podają XIX-wieczne dokumenty. Dopiero w okresie międzywojennym odczytano hieroglify na trumnie, które jednoznacznie wskazywały jej właściciela - kapłana Hor-Dżehutiego. Tym samym uznano, że wewnątrz spoczywa ów mężczyzna. Dopiero w czasie ostatnich badań ustalono, że jest to jednak kobieta.

O ciąży zmumifikowanej kobiety badacze poinformowali w 2021 r. Nie wszyscy naukowcy zgadzają się jednak z tym twierdzeniem. Podała je pod wątpliwość na przykład ekspertka zajmująca się mumiami prof. Sahar Saleem.

Obecnie mumia, należąca do UW, znajduje się od 1917 r. w depozycie w Muzeum Narodowym w Warszawie. Wraz z sarkofagiem jest prezentowana na stałej wystawie Galerii Sztuki Starożytnej.

PAP - Nauka w Polsce, Szymon Zdziebłowski

szz/ agt/

Galeria (7 zdjęć)

  • Warszawa, 07.07.2022. Na zdjęciu z 3 bm. prezentacja w Warszawie, najnowszego odkrycia dotyczącego ciężarnej mumii. Kobieta, której mumia należy do Uniwersytetu Warszawskiego i jest przechowywana w Muzeum Narodowym w Warszawie, mogła cierpieć na raka nosogardzieli. Zweryfikują to dalsze badania. Fot. PAP/Albert Zawada
    1/7
    Warszawa, 07.07.2022. Na zdjęciu z 3 bm. prezentacja w Warszawie, najnowszego odkrycia dotyczącego ciężarnej mumii. Kobieta, której mumia należy do Uniwersytetu Warszawskiego i jest przechowywana w Muzeum Narodowym w Warszawie, mogła cierpieć na raka nosogardzieli. Zweryfikują to dalsze badania. Fot. PAP/Albert Zawada
  • Warszawa, 07.07.2022. Na zdjęciu z 3 bm. prezentacja w Warszawie, najnowszego odkrycia dotyczącego ciężarnej mumii. Kobieta, której mumia należy do Uniwersytetu Warszawskiego i jest przechowywana w Muzeum Narodowym w Warszawie, mogła cierpieć na raka nosogardzieli. Zweryfikują to dalsze badania. Fot. PAP/Albert Zawada
    2/7
    Warszawa, 07.07.2022. Na zdjęciu z 3 bm. prezentacja w Warszawie, najnowszego odkrycia dotyczącego ciężarnej mumii. Kobieta, której mumia należy do Uniwersytetu Warszawskiego i jest przechowywana w Muzeum Narodowym w Warszawie, mogła cierpieć na raka nosogardzieli. Zweryfikują to dalsze badania. Fot. PAP/Albert Zawada
  • Warszawa, 07.07.2022. Na zdjęciu z 3 bm. prezentacja w Warszawie, najnowszego odkrycia dotyczącego ciężarnej mumii. Kobieta, której mumia należy do Uniwersytetu Warszawskiego i jest przechowywana w Muzeum Narodowym w Warszawie, mogła cierpieć na raka nosogardzieli. Zweryfikują to dalsze badania. Fot. PAP/Albert Zawada
    3/7
    Warszawa, 07.07.2022. Na zdjęciu z 3 bm. prezentacja w Warszawie, najnowszego odkrycia dotyczącego ciężarnej mumii. Kobieta, której mumia należy do Uniwersytetu Warszawskiego i jest przechowywana w Muzeum Narodowym w Warszawie, mogła cierpieć na raka nosogardzieli. Zweryfikują to dalsze badania. Fot. PAP/Albert Zawada
  • Warszawa, 07.07.2022. Na zdjęciu z 3 bm. prezentacja w Warszawie, najnowszego odkrycia dotyczącego ciężarnej mumii. Kobieta, której mumia należy do Uniwersytetu Warszawskiego i jest przechowywana w Muzeum Narodowym w Warszawie, mogła cierpieć na raka nosogardzieli. Zweryfikują to dalsze badania. Fot. PAP/Albert Zawada
    4/7
    Warszawa, 07.07.2022. Na zdjęciu z 3 bm. prezentacja w Warszawie, najnowszego odkrycia dotyczącego ciężarnej mumii. Kobieta, której mumia należy do Uniwersytetu Warszawskiego i jest przechowywana w Muzeum Narodowym w Warszawie, mogła cierpieć na raka nosogardzieli. Zweryfikują to dalsze badania. Fot. PAP/Albert Zawada
  • Warszawa, 07.07.2022. Na zdjęciu z 3 bm. naukowcy PAN Marzena Ożarek-Szilke (L) i Stanisław Szilke (P) podczas prezentacji w Warszawie, najnowszego odkrycia dotyczącego ciężarnej mumii. Kobieta, której mumia należy do Uniwersytetu Warszawskiego i jest przechowywana w Muzeum Narodowym w Warszawie, mogła cierpieć na raka nosogardzieli. Zweryfikują to dalsze badania. Fot. PAP/Albert Zawada
    5/7
    Warszawa, 07.07.2022. Na zdjęciu z 3 bm. naukowcy PAN Marzena Ożarek-Szilke (L) i Stanisław Szilke (P) podczas prezentacji w Warszawie, najnowszego odkrycia dotyczącego ciężarnej mumii. Kobieta, której mumia należy do Uniwersytetu Warszawskiego i jest przechowywana w Muzeum Narodowym w Warszawie, mogła cierpieć na raka nosogardzieli. Zweryfikują to dalsze badania. Fot. PAP/Albert Zawada
  • Warszawa, 07.07.2022. Na zdjęciu z 3 bm. naukowcy PAN: Marzena Ożarek-Szilke (C), Stanisław Szilke (P) i Wojciech Ejsmond (L) podczas prezentacji w Warszawie, najnowszego odkrycia dotyczącego ciężarnej mumii. Kobieta, której mumia należy do Uniwersytetu Warszawskiego i jest przechowywana w Muzeum Narodowym w Warszawie, mogła cierpieć na raka nosogardzieli. Zweryfikują to dalsze badania. Fot. PAP/Albert Zawada
    6/7
    Warszawa, 07.07.2022. Na zdjęciu z 3 bm. naukowcy PAN: Marzena Ożarek-Szilke (C), Stanisław Szilke (P) i Wojciech Ejsmond (L) podczas prezentacji w Warszawie, najnowszego odkrycia dotyczącego ciężarnej mumii. Kobieta, której mumia należy do Uniwersytetu Warszawskiego i jest przechowywana w Muzeum Narodowym w Warszawie, mogła cierpieć na raka nosogardzieli. Zweryfikują to dalsze badania. Fot. PAP/Albert Zawada
  • Digital model of the skull and cross-sections through the skull with visible traces of tumor progression. Credit: S.Szilke/WarsawMummyProject
    7/7
    Digital model of the skull and cross-sections through the skull with visible traces of tumor progression. Credit: S.Szilke/WarsawMummyProject

Fundacja PAP zezwala na bezpłatny przedruk artykułów z Serwisu Nauka w Polsce pod warunkiem mailowego poinformowania nas raz w miesiącu o fakcie korzystania z serwisu oraz podania źródła artykułu. W portalach i serwisach internetowych prosimy o zamieszczenie podlinkowanego adresu: Źródło: naukawpolsce.pl, a w czasopismach adnotacji: Źródło: Serwis Nauka w Polsce - naukawpolsce.pl. Powyższe zezwolenie nie dotyczy: informacji z kategorii "Świat" oraz wszelkich fotografii i materiałów wideo.

Czytaj także

  • Fot. Adobe Stock

    Kraków/Naukowcy wskazali, gdzie na Rynku Głównym można posadzić nowe drzewa

  • Fot. Adobe Stock

    Mazowieckie/ Wielkie odkrycie pod Pomiechówkiem, znaleziono skarb wart pół miliona złotych

Przed dodaniem komentarza prosimy o zapoznanie z Regulaminem forum serwisu Nauka w Polsce.

newsletter

Zapraszamy do zapisania się do naszego newslettera