Organizatorami wydarzenia pt. „Od Kaspra Elyana do cyberprzestrzeni. 550-lecie druku w języku polskim”, które zaplanowano na 26-28 listopada, są Instytut Nauk o Informacji i Mediach Uniwersytetu Wrocławskiego, Instytut Historyczny UWr, Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu, Biblioteka Uniwersytecka UWr i Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Jak przypominają, w 2025 roku przypada 550. rocznica wydania we Wrocławiu przez Kaspra Elyana łacińskiej księgi „Statuta synodalia Wratislaviensia” (Statuty synodalne biskupów wrocławskich), zawierającej pierwsze w historii druki tekstów w języku polskim. Chodzi o najważniejsze modlitwy chrześcijańskie: Ojcze nasz, Zdrowaś Mario i Wierzę w Boga. „Druki Elyana stanowią symbol włączenia polszczyzny w system innowacyjnych technologii komunikacyjnych ówczesnej Europy i świata. Mają także niezaprzeczalnie ogromne znaczenie dla językoznawstwa diachronicznego, dziejów drukarstwa, teologii oraz historii Polski, Śląska i pogranicza polsko-czesko-niemieckiego” - podkreślili organizatorzy konferencji.

Od momentu wydania Statutów upłynęło ponad pół tysiąca lat. Eksperci podkreślają, iż według źródeł bibliograficznych do dzisiaj zachowały się jedynie dwa oryginalne i kompletne ich egzemplarze. Pierwszy znajduje się w posiadaniu Biblioteki Uniwersytetu Wrocławskiego (wersja cyfrowa), drugi przechowuje Biblioteka Narodowa Republiki Czeskiej w Pradze. Fragmenty tego dokumentu wzbogacają historyczne zbiory następujących instytucji: Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, Niedersächsische Staats- und Universitätsbibliothek Göttingen, Knihovna Národního muzea w Pradze oraz British Library w Londynie. Polityka otwartych archiwów i dostępność tego starodruku w formie zdigitalizowanej umożliwiają jego badanie poza miejscem przechowywania, co otwiera nowe perspektywy badawcze, a zarazem skłania do podsumowania dociekań wcześniejszych. Podczas wrocławskiej konferencji prezentowane będą również takie badania.

Konferencja ma charakter transdyscyplinarny. Dla językoznawców średniowieczny zapis tekstu w języku polskim jest źródłem wiedzy o tym, jak rozpoczynał się proces standaryzacji polszczyzny, wymuszonej przez rosnącą dominację słowa drukowanego nad rękopiśmiennym. Dla historyków druki Elyana są jednym ze świadectw wieloetniczności Śląska i jego uwikłania w relacje z kulturą czeską i niemiecką. Dla badaczy dziejów książki Elyany stanowią początek polskiego słowa drukowanego. Z punktu widzenia teologii i historii Kościoła w Polsce „Statuta synodalia Wratislaviensia” jako oficjalny dokument Diecezji Wrocławskiej są przedmiotem badań liturgiki i prawa kanonicznego.

Konferencja ma charakter interdyscyplinarny i otwarty. Wystąpienia będą dotyczyć m.in. kontekstu powstania „statutów”, szeroko rozumianej historii Polski, Kościoła, polszczyzny i Śląska.

Organizatorzy planują pokaz rzadko udostępnianych zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej UWr oraz zwiedzanie Archiwum Archidiecezjalnego we Wrocławiu. Planowany jest też panel dyskusyjny na temat początków polszczyzny, z udziałem językoznawców.

Konferencja odbędzie się w salach wykładowych Biblioteki Uniwersyteckiej i Papieskiego Wydziału Teologicznego.

Nauka w Polsce

zan/ agt/