Książkę tworzą eseje z pogranicza historii, antropologii kultury przeplecione wieloma wątkami autobiograficznymi. Autor stawia tezę, że niegdyś, wiele tysięcy lat temu rzeczy w oczach ówczesnych posiadały duszę, a co za tym idzie przedstawiały znacznie większą wartość niż obecnie, w dobie masowej produkcji. Jednak, jak przekonuje Zdzisław Skrok, to właśnie rzeczy powodują, że jesteśmy ludźmi.

\"Stworzyliśmy kultury i cywilizacje, zbudowaliśmy nienaturalny świat złożony z artefaktów ułatwiających życie – domów, pojazdów, ubrań i narzędzi – sztuczne środowisko, bez którego dziś szybko byśmy wyginęli, choć nasi odlegli przodkowie potrafili jeszcze dawać sobie radę bez niego\" – wyjaśnia archeolog. Zwraca uwagę, że obecna cywilizacja owładnięta jest chęcią posiadania rzeczy. Fakt ten spowodował, że przedmioty, które miały nam pomagać w życiu i je usprawniać, spowodował, iż tak naprawdę to one nas \"posiadają\", albo wręcz \"w naszych czasach człowieka można definiować jako zwyczajny dodatek do rzeczy\".

Autor sięga również po refleksję filozofów, w tym Martina Heideggera czy Carla Gustava Junga, których koncepcje szeroko przytacza. Bliskie są mu także rozważania amerykańskiego myśliciela Henry’ego Davida Thoreau, który już w XIX wieku stwierdził: \"Ludzie zaczynają być narzędziami swoich narzędzi\".

Zdzisław Skrok widzi oczywiście również pozytywne strony istnienia i posiadania rzeczy. W jego mniemaniu są one doskonałym nośnikiem pamięci o istnieniu ludzi - \"tak jak jedynym świadectwem po setkach pokoleń naszych anonimowych przodków z epok przedpiśmiennych są zgłębiane dziś przez archeologów prahistoryczne popioły i skorupy\".

Książka została podzielona na dwie części. W pierwszej autor skupił się na przedstawieniu zagadnień z pogranicza historii i głównie - archeologii. Przygląda się wybranym przedmiotom – kłódkom wkładanym Żydom do grobów, grzebieniom czy butlom zakopywanym przez czarownice. Swobodnie i z erudycją porusza i łączy wątki odnoszące się do pradziejów z historią współczesną.

Druga część to szereg esejów i przemyśleń, w których tytułowe przedmioty stanowią pretekst do opowieści, w których znajdziemy liczne nawiązania do dzieciństwa w pierwszym okresie PRL, \"gdy brakowało wszystkiego: jedzenia, ubrań, zabawek i rzeczy niosących radość\". \"Dlatego, gdy już pojawiały się one pośród nas, były oglądane i smakowane podwójnie, olśniewały, intrygowały, zachwycały\" - pisze autor. Wśród nich wylicza i poświęca podrozdziały fascynacjom swojego dzieciństwa: rzutnikowi Krokus, gramofonowi Bambino czy nożowi bosmańskiemu. Autor zdradza swoje pasje, wśród których jest zamiłowanie do książek, których zbieraniu i wyszukiwaniu na targowiskach staroci nie może się oprzeć.

Książkę wieńczą refleksje – porady. \"Przede wszystkim nie ulegajmy terrorowi rzeczy. Tak jak my lubimy je mieć, czerpiąc z tego radość, tak i one pragną mieć nas i znajdują na to wcale niemałą liczbę sposobów\" – wyjaśnia autor. Pochwala zdrowe podejście do otaczających nas rzeczy, a czasem wręcz odważne i ostre odcięcie się od nich, stawiając za wzór śmiałych XIX i XX– wiecznych podróżników.

PAP - Nauka w Polsce

szz/ agt/