W większości zwierzęcych grup społecznych – od pawianów po zebry – bardziej agresywne i dominujące są samce. Zdarzają się wyjątki, na przykład stadom słoni albo hien przewodzą samice. Jednak na Madagaskarze matriarchat to norma – wśród prawie wszystkich 108 gatunków lemurów prym wiodą osobniki rodzaju żeńskiego i to one są też bardziej agresywne.

Okazuje się jednak, że u niektórych gatunków lemurii (Eulemur) – rodzaju ssaków naczelnych z rodziny lemurowatych – relacje między płciami są bardziej harmonijne. Najnowsze odkrycia wskazują, że to efekt działania oksytocyny.

Ten hormon jest wytwarzany w podwzgórzu, skąd trafia do przysadki mózgowej i krwiobiegu. Oksytocyna to neuroprzekaźnik chemiczny odpowiedzialny m.in. za wzmocnienie skurczów porodowych i laktacji oraz wpływający na zachowanie (związane m.in. z zaufaniem i tworzeniem więzi). „Hormonem miłości” bywa nazywana, bo – jak wynika z badań – pary na początku romantycznego związku mają znacznie wyższy jej poziom niż osoby samotne lub pary z długim stażem.

Nowe badania, których wyniki ukazały się w czasopiśmie „Biology Letters”, pokazują, że oksytocyna pełni też ważną funkcję w zachowaniach społecznych lemurów.

Naukowcy z Duke University (USA) zbadali siedem gatunków z rodzaju lemuria. Sprawdzali m.in. to, w których stadach niepodzielnie rządziły samice, a w których role obu płci były w większej równowadze.

I tak w grupach lemurii czarnych (Eulemur macaco) samice mają pierwszeństwo w zdobywaniu pożywienia i prawo do zajmowania najlepszych miejsc odpoczynku. Przeganiają i gryzą samce, które im się nie podporządkowują.

„To nie przejaw opiekuńczości matki broniącej dzieci. Agresja u tych samic bywa całkowicie niesprowokowana, zachowują się tak, by przypomnieć samcom, kto tu rządzi” – tłumaczyła biolożka prof. Christine Drea, ekspertka w dziedzinie antropologii ewolucyjnej i współautorka badania.

Z kolei u innych gatunków lemurowatych, nazwanych przez badaczy egalitarnymi – np. lemurii obrożnych (Eulemur collaris) – relacje między osobnikami różnych płci są bardziej pokojowe, a samce i samice mają prawie równy status.

Korzystając z autoradiografii – techniki obrazowania rozkładu substancji promieniotwórczych w tkankach – badacze zmapowali mózgi lemurowatych, by określić liczbę i aktywność receptorów oksytocyny.

Autorzy pracy odkryli, że u gatunków, które wyewoluowały później (jak lemurie obrożne), występuje więcej receptorów oksytocyny niż u ewolucyjnie starszych (na przykład u lemurii czarnych). Największe różnice w liczbie receptorów uchwycono w ciele migdałowatym – niewielkiej strukturze w mózgu, w obrębie płata skroniowego, która odgrywa kluczową rolę w regulacji emocji, zwłaszcza strachu i agresji.

„Ten wzorzec zauważyliśmy u obu płci. To sugeruje, że gatunki egalitarne stały się generalnie mniej agresywne, a nie że samce zwiększały agresję, aby dorównać osobnikom żeńskim” – wyjaśniła prof. Drea.

Związek liczby receptorów oksytocyny z zachowaniem jest widoczny nie tylko u lemurowatych. Już wcześniej stwierdzono m.in. u gryzoni i ludzi, że zakłócenia wychwytu tego hormonu w komórkach prowadzą do agresji i zaburzeń osobowości.

Teraz zespół prof. Drei zamierza zbadać powiązania między receptorami hormonalnymi a dodatkowymi aspektami zachowań społecznych u lemurów – np. to, czy są samotnikami, czy zwierzętami społecznymi.

„Od lemurów możemy się wiele dowiedzieć na temat tego, jak mózg reguluje zachowanie” - powiedziała dr Allie Schrock, współautorka badania.(PAP)

abu/ bar/