IRAS 04302+2247 to wyjątkowy obiekt sfotografowany przez Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba, znajdujący się w odległości 525 lat świetlnych w gwiazdozbiorze Byka.

Widać na nim protogwiazdę, czyli – w uproszczeniu mówiąc – bardzo młodą gwiazdę, która nadal rośnie, ściągając otaczającą ją materię.

Otacza ją natomiast protoplanetarny dysk, w którym, jak podejrzewają naukowcy, mogą już formować się planety. Dysk ma średnicę, bagatela!, 65 mld kilometrów – kilka razy więcej od Układu Słonecznego.

W stronę Teleskopu skierowany jest on swoim brzegiem i z tego powodu widoczny jest jako wąska linia pyłu i gazu przesłaniających światło gwiazdy.

Naukowcy wyjaśniają, że dyski protoplanetarne mogą mieć różnorodne struktury, takie jak pierścienie, przerwy czy spirale. Struktury te mogą być oznaką obecności młodych planet, które torują sobie drogę przez pyłowy dysk.

Wspomniane formacje mogą też wskazywać na zjawiska niezwiązane z planetami, takie jak niestabilności grawitacyjne czy obszary, w których uwięzione są ziarna pyłu.

Widok krawędzi dysku pokazuje natomiast dobrze jego pionową strukturę, w tym grubość.

Teleskop pokazał, że ziarna pyłu migrują do płaszczyzny środkowej dysku, tam się osadzają i tworzą cienką, gęstą warstwę sprzyjającą formowaniu się planet. Gęsty pas pyłowego gazu, który przebiega pionowo przez obraz, otacza gwiazdę, przesłaniając jej jasne światło, co pozwoliło Teleskopowi łatwiej uchwycić delikatne struktury wokół niej.

W rezultacie na zdjęciu można zobaczyć dwie przejrzyste mgławice umiejscowione po obu stronach dysku. To tzw. mgławice refleksyjne - oświetlone światłem centralnej protogwiazdy.

Ze względu na wygląd tych mgławic, IRAS 04302 otrzymała nazwę „Gwiazda Motyl”.

Do stworzenia finalnego zdjęcia naukowcy wykorzystali dwa główne instrumenty Teleskopu Webba - kamerę bliskiej podczerwieni (NIRCam) oraz instrument działający w średniej podczerwieni (MIRI).

Uzyskane z nich obrazy połączono z optycznymi obserwacjami prowadzonymi z pomocą Teleksopu Hubble’a.

Marek Matacz (PAP)

mat/ bar/