Największą i najgłębszą jaskinią w Polsce jest Wielka Śnieżna w Tatrach. Długość dotychczas odkrytych korytarzy wynosi ponad 23 km. Z kolei najdłuższą jaskinią w Górach Świętokrzyskich jest Chelosiowa Jama w Jaworznie koło Kielc, która ma ok. 4 km długości. To jednak nic w porównaniu ze światowymi rekordami. Jaskinia Mamucia w USA w stanie Kentucky ma aż 686 km i jest tam kilka rzek, jezior i wodospadów. Drugie miejsce zajmuje system jaskiń podwodnych Sac Actun i Dos Ojos w Meksyku. Tworzą system o łącznej długości 377 km. Z kolei w Europie największa jest Jaskinia Optymistyczna o długości 265 km, znajdująca się w pobliżu ukraińskiej wsi Korolówka.

Jednak według Barbary Zasadowskiej te liczby mogą się w każdej chwili zmienić, bo w już w znanych jaskiniach są wciąż odkrywane nowe korytarze.

Jaskinie krasowe stanowią 90 proc. jaskiń na świecie. Swoje powstanie zawdzięczają wodzie, która rozpuszcza skały zbudowane z węglanu wapnia, takie jak wapień, dolomit, kreda, gips. "Woda przesiąka przez skały, tworząc podziemne korytarze. Jest to proces długotrwały, w przypadku większości jaskiń wynoszący nawet kilkadziesiąt milionów lat" - powiedziała Barbara Zasadowska.

Przy okazji tworzą się charakterystyczne dla jaskiń formy naciekowe, czyli zwieszające się za stropów stalaktyty - tworzące się na spągu, czyli dolnej powierzchni warstwy jaskini stalagmity, i połączenie się obu tych nacieków - stalagnaty, zwane również kolumnami naciekowymi.

Wyjątkowo bogata w formy naciekowe jest Jaskinia Raj w Chęcinach koło Kielc. "Możemy tu zobaczyć bardzo rzadkie na świecie perły jaskiniowe, czyli pizoidy, pola ryżowe, nacieki kalafiorowe, wełniste czy warkoczowe" - powiedziała.

Woda, dzięki której powstały jaskinie, przyczynia się też do ich zniszczenia. "Woda drąży podziemne korytarze i stwarza ten świat, ale również woda zakończy ich życie, ponieważ każda jaskinia prędzej czy później niestety ulegnie zawaleniu. Stanie się to na skutek powolnego rozpuszczania wapiennych skał, z których jest zbudowany strop" - podkreśliła.

Jaskinie są ciekawymi obiektami nie tylko dla geologów. Na dnie jaskiń zalegają namuliska, czyli osady składające się z naniesionych przez wodę mułu, piasku, żwiru skalnego oraz szczątków organicznych takich, jak odchody, oraz szczątki zwierząt i roślin. "To jest zapis historii danego regionu. Dzięki niemu możemy określić, jak był klimat, jakie żyły zwierzęta oraz czy jaskinia była zamieszkiwana przez ludzi. Pole do popisu mają tu archeolodzy i paleontolodzy" - podsumowała Barbara Zasadowska.

Międzynarodowy Dzień Jaskiń i Krasu obchodzony jest w czwartek 6 czerwca. (PAP)

Nauka w Polsce, Paweł Stępniewski

zan/ lm/