Zdolność do obywania się bez jedzenia przez pewien czas to ważny atut ewolucyjny. Okresowe posty mające wzmacniać ducha i ciało znane są w wielu kulturach i religiach. Dla chrześcijan post stanowi narzędzie prowadzące do uświęcenia. Przyczynia się do walki z grzechami takimi jak obżarstwo, lenistwo czy nieczystość. W islamie post jest jednym z pięciu obowiązków każdego dorosłego muzułmanina; ścisły post obowiązuje w czasie miesiąca ramadan (dziewiątego według kalendarza muzułmańskiego) od brzasku do zachodu słońca. W buddyzmie posty praktykują głównie mnisi – spożywając tylko jeden posiłek w ciągu dnia.

Podczas postu organizm zmienia źródło wykorzystywanej energii – zamiast głównie glukozy ze spożywanych pokarmów są to własne zapasy tłuszczu. Jednak niewiele więcej wiadomo na temat reakcji organizmu na długotrwałe okresy bez jedzenia i ewentualnych korzystnych lub niekorzystnych skutków dla zdrowia.

Nowe badania nad wpływem postu na zdrowie oraz molekularnym mechanizmem tych zmian przeprowadzili naukowcy z Precision Healthcare University Research Institute (PHURI) przy Queen Mary University of London oraz Norweskiej Szkoły Nauk o Sporcie.

Dzięki nowym technikom, umożliwiającym pomiary dotyczące tysięcy białek krążących we krwi, możliwe stało się systematyczne i szczegółowe badanie molekularnych adaptacji do postu u ludzi.

Naukowcy obserwowali 12 zdrowych ochotników, którzy nie jedli nic przez siedem dni, pijąc tylko wodę. Codziennie monitorowano zmiany w poziomie około 3000 białek we krwi przed, w trakcie i po zakończeniu postu.

Wiedząc, które białka biorą udział w reakcji organizmu na brak pokarmu, naukowcy mogliby następnie przewidzieć potencjalne skutki zdrowotne długotrwałego postu, integrując informacje genetyczne z badań na dużą skalę.

Zgodnie z oczekiwaniami zaobserwowano przełączanie się z glukozy na tłuszcz zmagazynowany w organizmie – w ciągu pierwszych dwóch lub trzech dni postu. Ochotnicy stracili średnio 5,7 kilograma, przy czym dotyczyło to zarówno masy tłuszczowej, jak i beztłuszczowej.

Po raz pierwszy udało się zaobserwować, że po mniej więcej trzech dniach postu w organizmie zachodzą wyraźne zmiany w poziomie białek, wskazujące na reakcję na całkowite ograniczenie kalorii. We wszystkich głównych narządach zmienił się poziom co trzeciego białka. Zmiany te wyglądały podobnie u wszystkich ochotników i dotyczyły na przykład białek tworzących strukturę podporową neuronów w mózgu.

W ciągu trzech dni od zakończenia postu i powrotu do spożywania posiłków utrzymał się ubytek wagi – utrata masy mięśniowej została prawie całkowicie odwrócona, natomiast ubytek tkanki tłuszczowej pozostał.

Znając molekularne zmiany zachodzące pod wpływem postu, można by opracować plan przyszłych badań, które mogą prowadzić do interwencji terapeutycznych – na przykład dla osób, które mogłyby odnieść korzyść z postu, jednak nie mogą stosować długotrwałego postu lub diet naśladujących post, np. ketogenicznych.

„Po raz pierwszy możemy zobaczyć, co dzieje się w organizmie na poziomie molekularnym, kiedy pościmy. Post, jeśli przeprowadzać go sposób bezpieczny, jest skuteczną interwencją odchudzającą. Popularne diety obejmujące post – takie jak post przerywany – mają zapewniać korzyści zdrowotne wykraczające poza utratę wagi, jednak były one widoczne dopiero po trzech dniach całkowitego ograniczenia kalorii – później, niż dotychczas sądzono” – powiedziała prof. Claudia Langenberg, dyrektor Precision Healthcare University Research Institute Queen Mary (PHURI).

„Nasze odkrycia dostarczyły podstaw dla starej wiedzy na temat powodów, dla których post stosuje się w niektórych schorzeniach. Chociaż post może w niektórych przypadkach być korzystny w leczeniu schorzeń, często nie będzie rozwiązaniem dla pacjentów ze złym stanem zdrowia. Mamy nadzieję, że te odkrycia dostarczą informacji, dlaczego post jest korzystny w niektórych przypadkach, co można następnie wykorzystać do opracowania terapii” - powiedział dr Maik Pietzner, kierownik ds. danych zdrowotnych w PHURI i współprzewodniczący Grupy Medycyny Obliczeniowej w Berlińskim Instytucie Zdrowia szpitala Charité.(PAP)

Paweł Wernicki

pmw/ bar/