Międzynarodowy zespół badaczy koordynowany przez naukowców z Uniwersytetu Stanforda (USA) zbadał, określił zasięg oraz konsekwencje migracji w obrębie basenu Morza Śródziemnego oraz w środkowej Europie w czasach Cesarstwa Rzymskiego. W skład zespołu weszli dr hab. Arkadiusz Sołtysiak oraz prof. Tomasz Waliszewski z Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego.

Okolice Morza Śródziemnego, a później także położone bardziej na północ obszary Europy, były w ciągu ostatnich trzech tysiącleci obszarem intensywnych migracji powodowanych konfliktami militarnymi, wymianą handlową lub czynnikami środowiskowymi. Do niedawna naukowcy badający starożytne populacje oraz szlaki migracyjne opierali się na informacjach przekazywanych przez dawne źródła pisane, analizy językoznawcze oraz materialne ślady kultur archeologicznych. Rozprzestrzenianie ceramiki używanej do transportu produktów wskazywało np. na rozbudowaną sieć kontaktów łączących Rzym lub inne ważne centra miejskie z ośrodkami produkcji towarów.

Wyniki badań starożytnego DNA opublikowane w czasopiśmie "eLife" pozwalają rzucić nowe światło na historię populacji Cesarstwa Rzymskiego i okolic w pierwszym tysiącleciu n.e. 

Naukowcy zsekwencjonowali 204 nowe genomy pochodzące z pięćdziesięciu trzech stanowisk archeologicznych z osiemnastu krajów. Zdecydowana większość próbek pochodzi od osobników pochowanych w okresie szczytowego wzrostu Cesarstwa oraz jego politycznych spadkobierców od I do VII wieku n.e. Badania objęły m.in. również genomy z nieco wcześniejszych okresów (pierwsze tysiąclecie p.n.e.) z terenu dzisiejszej Armenii, Algierii, Austrii i Francji.

Badania wykazały, że przynajmniej 8 proc. badanych osobników nie pochodziło z obszarów, w których znajdowało się miejsce ich pochówku. To stosunkowo niski wskaźnik, który sugeruje ograniczoną migrację ludzi pomiędzy oddalonymi od siebie regionami ówczesnego świata. Wyniki badań identyfikują obszary mniej podatne na migrację, jak położona w górach Armenia, ale też krainy podlegające w tym okresie wzmożonej wymianie ludności, jak Sardynia, Bałkany lub niektóre części Europy Środkowej i Zachodniej.

“Wyniki badań genetycznych ukazują niezwykłą różnorodność populacji zamieszkujących starożytny basen Morza Śródziemnego oraz Europę, ale też ich stosunkowo wysoką stabilność na przestrzeni wieków” – wskazuje prof. Tomasz Waliszewski.

Wnioski z badań antycznych genomów pozwalają zweryfikować hipotezy budowane w minionych dekadach przez historyków i archeologów. Wskazywali oni dotąd na wysoki poziom mobilności ludzi zamieszkujących obszary dawnych cywilizacji śródziemnomorskich oraz rodzące się w późnoantycznej Europie nowe ośrodki władzy i kultury.

“Źródła historyczne pokazują niepełny obraz, bo dotyczą głównie wyższych warstw społecznych, które z natury mają większe możliwości przemieszczania się. Dlatego właśnie wyniki badań archeogenetycznych są tak ważne, bo oparte na bardziej reprezentatywnych próbach” - opisuje Nauce w Polsce dr hab. Arkadiusz Sołtysiak.

“Dzięki badaniom genetycznym jesteśmy w stanie dodać do istniejącej bazy źródłowej ważne informacje pozwalające lepiej uchwycić przepływ ludności między różnymi populacjami zamieszkującymi tereny Cesarstwa Rzymskiego” – dodaje.

Wśród przebadanych w ramach projektu genomów cztery reprezentują szczątki ludzkie odkryte podczas badań prowadzonych przez archeologów z UW w antycznej wsi Chhim (czyt. Szheim) w dzisiejszym Libanie. Badania te były prowadzone w latach 1996–2015 przez Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej im. Kazimierza Michałowskiego UW oraz Instytut (obecnie Wydział) Archeologii UW.

Nauka w Polsce, Ewelina Krajczyńska-Wujec

ekr/ agt/