Naukowcy są przekonani, że gesty te są wykonywane z premedytacją; widzą też podobieństwa z gestami innych gatunków naczelnych, w tym ludzi.

Badacze ze szkockiego University of St Andrews filmowali stado szympansów, a następnie analizowali 120 godzin nagrań, na których widać rozmaite relacje i oddziaływania między małpami. Szukali potwierdzenia, że zwierzęta sygnalizują coś innym nieprzypadkowo.

Wcześniejsze badania takich samych małp trzymanych w niewoli pozwalały sądzić, że ich repertuar obejmuje około 30 różnych gestów. Teraz widać, że jest ich sporo więcej - zauważa cytowana przez BBC główna autorka pracy dr Catherine Hobaiter. "Wcześniej dostrzegano zaledwie ułamek. Kiedy pracujesz ze zwierzętami trzymanymi w niewoli, nie widzisz całego zachowania - jak polują na inne małpy, uprowadzają samice, albo jak wyglądają ich relacje z sąsiednimi stadami" - mówi.

Hobaiter obserwowała i filmowała grupę szympansów z Budongo Conservation Field Station w Ugandzie przez 266 dni. W tym czasie małpy zdążyły ją poznać i się do niej przyzwyczaić. "Śledziłam je w lesie, a one ignorowały moją obecność i zajmowały się swoimi codziennymi sprawami" - opowiada badaczka. Później, wraz z prof. Richardem Byrnem, szczegółowo analizowała nagranie i każdy z gestów przyporządkowała jakiejś kategorii szukając oznak, że zwierzęta wykonują ruchy celowo, by wywołać reakcję innych. "Sprawdzaliśmy, czy inne osobniki patrzyły na gesty. Interesowała nas też powtarzalność. Jeśli jakaś akcja nie dawała wyniku, małpy po prostu do niej nie wracały" - relacjonuje Byrne.

Znaczenie niektórych gestów wydawało się badaczom oczywiste. Być może dlatego, że - jako jeden z gatunków naczelnych - sami wykonujemy podobne. Na przykład to, że szympansy kiwają do siebie dłońmi albo to, że małpia młodzież podaje sobie dłonie, zapraszając się do zabawy. Na nagraniach utrwalono też scenę, gdy matka sięga w stronę szympansiątka lewą ręką. "Chce się przemieścić i daje dziecku znak, zaprasza, by weszło na barana" - tłumaczy Hobaiter. "Mogłaby po prostu złapać młode i je zabrać, ale tak nie robi. Wyciąga rękę i wykonuje gest, czekając na reakcję" - tłumaczy. Na filmie widać, że kiedy mała małpka rusza w stronę matki, szympansica powtarza swój gest, dokładając grymas twarzy - "szczerzy zęby". W tym właśnie momencie córka wdrapuje się jej na plecy i obie odchodzą.

"Akcje często dają również skutki niezamierzone" - zauważa Byrne. - Dlatego żeby mieć pewność, czy obserwujemy gesty wykonywane z premedytacją, trzeba zwracać uwagę, jaki efekt uzyskuje zwierzę, kiedy przestaje gestykulować, i czy wydaje się zadowolone z reakcji".

Badanie szympansów wzbogaca naszą wiedzę na temat korzeni komunikacji. Można bowiem raczej sądzić, że gestykulacja jest powszechnym systemem porozumiewania się w ramach gatunku - niż, że każdy gest jest wyuczonym przyzwyczajeniem albo rytuałem, czytelnym wyłącznie w obrębie jednego stada. Porównując wyniki obserwacji gestykulacji szympansów, goryli i orangutanów naukowcy wykazali, że sygnały używane przez różne gatunki naczelnych posiadają pewien wyraźny obszar wspólny. "To dowodzi, że gesty tych wielkich małp, a może i ludzi, wywodzą się ze wspólnej przeszłości wszystkich gatunków naczelnych " - twierdzi Hobaiter.

Kolejne analizy nagrań pozwolą poznać konkretne znaczenia małpich gestów. ZAN

PAP - Nauka w Polsce

tot/bsz