"Polska międzywojenna była tworem traktatu wersalskiego. W przypadku odrodzenia się potęgi militarnej Rosji lub Niemiec była narażona na ich atak. Zawarty w 1921 roku traktat polsko - francuski był z politycznego i wojskowego punktu widzenia jak najbardziej rozsądnym przedsięwzięciem, podobnie zresztą jak układ obronny z Rumunią, skierowany przeciwko ZSRR" - podkreśla Williamson.

Jak dodaje, po pojawieniu się Hitlera Piłsudski zgodził się na podpisanie niemiecko - polskiego układu o nieagresji, który skutecznie neutralizował przymierze z Francją. Dwa lata później rząd francuski podjął próbę wciągnięcia Polski do przymierza łączącego Francję, ZSRR i Czechosłowację, na co nie zgodzili się Beck i Rydz-Śmigły. "W rezultacie Polska była narażona na naciski ze strony Niemiec, choć z drugiej strony jej głęboka nieufność wobec ZSRR nie była czymś irracjonalnym - okazała się całkowicie uzasadniona" - zaznacza autor.

Zajęcie przez Niemcy Czech i Moraw sprawiło, że Polska stała się narażona na atak od zachodu. "Sprzymierzeńcy Polski, Wielka Brytania i Francja, wypowiedzieli Niemcom wojnę dopiero 3 września i uczynili bardzo niewiele, by złagodzić natarcie na Polskę. Francuzi zdobyli się jedynie na zajęcie kilku kilometrów kwadratowych lasu na terenie Saary! W ciągu trwającej pięć tygodni kampanii Polacy niewątpliwie popełnili wiele poważnych błędów" - pisze Williamson.

Wspomina o niemieckiej prowokacji w Gliwicach, która to dała Hitlerowi pretekst do stwierdzenia, że Niemcy wypowiadają wojnę w obronie własnej. Przypomina obronę Westerplatte, wypowiedzenie przez Wielką Brytanię i Francję wojny Niemcom, bitwę nad Bzurą, oblężenie Warszawy, napaść Związku Sowieckiego oraz ostatnie bitwy, jakie toczyły się na Helu i pod Kockiem. Opisuje, w jaki sposób agresorzy dokonali podziału Polski. Przybliża losy wziętych do niewoli oddziałów polskich i ludności cywilnej. Mówiąc kampanii polskiej - jak ją nazywali Niemcy - przytacza relacje żołnierzy i cywilów. Podkreśla, że wkrótce po zakończeniu walk w Polsce, żołnierze którym udało się przekroczyć granicę wstępowali do tworzącej się we Francji polskiej armii.

Williamson uważa, że Rydz-Śmigły nie był dobrym dowódcą (podczas kampanii wrześniowej), chociaż - przyznaje autor - trudno go obwiniać o opieszałą mobilizację armii, ponieważ opóźniano ją niemal do ostatniej chwili pod naciskiem państw sprzymierzonych, które takim posunięciem nie chciały prowokować Niemiec. Polacy walczyli jednak z odwagą i determinacją. Armia polska przez pięć tygodni walczyła przeciwko Wehrmachtowi, a potem Armii Czerwonej.

Autor wylicza także o błędy, które popełnili Niemcy podczas walk w Polsce. "Niemcy długo nie potrafili zrezygnować z pierwotnego planu zniszczenia sił polskich na zachód od Wisły, dzięki czemu znaczna liczba polskich oddziałów mogła skoncentrować się na wschodnim brzegu rzeki. Przeoczyli fakt koncentracji sił polskich między Wisłą a Bzurą, w którym to rejonie późniejszy atak generała Kutrzeby pokrzyżował, choć tylko na krótki czas ich plany" - dodaje. Jego zdaniem, armia niemiecka miała też na swoim koncie niedociągnięcia organizacyjne.

Ekspert zaznacza, że mimo chwilowej klęski Polakom udało się stworzyć piątą pod względem wielkości armię w koalicji antyhitlerowskiej. Jednak, jak zauważa, najtragiczniejsze było to, że klęska nazizmu nie doprowadziła do powstania niepodległej Polski. Nie powtórzyła się sytuacja z lat 1918-1919. "Próżnię, która powstała po klęsce hitlerowskich Niemiec, wypełniła - jak się obawiano - sowiecka Rosja, która w latach 1944-1945 zajęła całe terytorium Polski. Państwom zachodnim nie pozostawało nic innego, jak tylko uznać ten fakt" - ocenia Williamson. Na życzenie Stalina, rząd brytyjski nie zaprosił Polaków do udziału w londyńskiej paradzie zwycięstwa w 1946 roku. Upragnione zwycięstwo przyszło wiele lat później, wraz z upadkiem komunizmu w 1989 roku.

***

Dr David G. Williamson jest autorem specjalizującym się we współczesnej historii Niemiec, historii stosunków międzynarodowych i dyplomacji, II wojnie światowej oraz zimnej wojnie. Opublikował m.in. The Third Reich, Bismarck and Germany, The British in Germany 1918-1930, War and Peace: International Relations 1914-1945, Mussolini: From Socialist to Fascist, Germany from Defeat to Partition 1939 - 1963, Europe and the Cold War 1945- 1991, Germany: 1815 to the Present, The Siege of Malta 1940 - 1942 oraz The Age of Dictators. Mieszka w hrabstwie Berkshire w Anglii. ESZ

PAP - Nauka w Polsce

agt/