Ponad 20 nowych dla nauki gatunków mszywiołów - w tym nowe ich rodzaje - odkryła w antarktycznych utworach dolnego kenozoiku, datowanych na 50 mln lat, dr Urszula Hara z Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie. http://www.pgi.gov.pl Prowadzone przez nią od kilku lat badania paleontologiczne dostarczyły nowych danych o ewolucji i migracji mszywiołów w Antarktyce w ciągu ostatnich 50 mln lat.

ZWIERZĘTA JAK BAROMETR

\"Mszywioły to kolonijne, a zarazem osiadłe zwierzęta, żyjące także współcześnie, na znacznych obszarach szelfów kontynentalnych - od Arktyki po Antarktydę. W zapisie kopalnym znane są od 500 mln lat\" - wyjaśnia dr Hara.

\"Te morskie organizmy odgrywają istotną rolę w kenozoicznym ekosystemie Antarktyki. Bardzo silnie reagują na warunki środowiska, dlatego są ważnym wskaźnikiem, służącym do badań procesów geologicznych i zmian klimatycznych w Antarktyce. Współcześnie występuje w tym rejonie ponad 400 gatunków\" - uzupełnia.

JAK SIĘ ZMIENIAŁ KLIMAT ANTARKTYKI

Badania kopalnej i współczesnej postaci mszywiołów prowadzone były w oparciu o bogate kolekcje paleontologiczne, zebrane w Antarktyce zachodniej przez naukowców z PAN, http://www.pan.pl głównie prof. Andrzeja Gaździckiego.

Do badań wykorzystuje się też materiały kopalne, zebrane przez brytyjskie ekspedycje m.in. w niedostępnym rejonie Cape Melville na wyspie Króla Jerzego i na wyspie Cockburn w rejonie Półwyspu Antarktycznego. Badania te prowadzone są w ramach polsko-brytyjskiego projektu przy współpracy British Antarctic Survey. http://www.antarctica.ac.uk Okazy współczesne pochodzą z brytyjskiej stacji polarnej Ruthera Station w północno-zachodniej części Półwyspu Antarktycznego.

\"W ciągu ostatnich 50 mln lat, od wczesnego eocenu, zmieniał się klimat Antarktyki. Przechodził od ciepłego do umiarkowanego, a następnie - do polarnego. W pliocenie (około 5-2 mln lat temu) wystąpił krótki, ciepły interglacjał, datowany na około 3,13-2,85 mln lat. Badania zmieniających się form kolonii mszywiołów w zapisie paleontologicznym - od eocenu aż po pliocen - pozwalają prześledzić zmiany klimatyczne Antarktyki\" - mówi dr Hara.

ROZPAD GONDWANY NA KONTYNENTY

W tym samym czasie, od eocenu, następowało stopniowe rozdzielanie się Antarktydy, Australii i Ameryki Południowej, tworzących pierwotnie jeden superkontynent - Gondwanę. Jego rozpad zaczął się już w kredzie, kiedy to wyodrębniła się Afryka.

Następna oderwała się Australia, zaś przerwanie połączenia miedzy Ameryką Południową, a Antarktydą w oligocenie (około 32 mln lat) doprowadziło do powstania Cieśniny Drake′a i prądu wokółantarktycznego. Stał się on znaczącą barierą ekologiczną i spowodował całkowitą izolację Antarktydy oraz pojawienie się na niej pierwszych kenozoicznych zlodowaceń.

MSZYWIOŁY WYEMIGROWAŁY W RÓŻNE STRONY ŚWIATA

Badany materiał paleontologiczny, na przykładzie zmienności faun mszywiołowych Antarktyki, świadczy o zmieniających się warunkach klimatycznych tego rejonu w kenozoiku oraz ewolucyjną historią tej fauny.

Tym procesom towarzyszyła migracja fauny mszywiołów z rejonu Antarktydy w kierunku Nowej Zelandii, Australii i Filipin, wzdłuż wybrzeży zachodniego Pacyfiku i dalej ku północy, także po przeciwnej stronie bieguna wzdłuż zachodniego wybrzeża Ameryki Południowej ku północnemu Atlantykowi i dalej na północ aż do Arktyki.

Polsko-brytyjski projekt badań mszywiołów został zgłoszony do programu IV Międzynarodowego Roku Polarnego 2007/8.

PAP - Nauka w Polsce, Andrzej Markert

17 lutego 2005

reo