Wąż – opisany przez dr. hab. Georgiosa Georgalisa z Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt Polskiej Akademii Nauk w Krakowie oraz dr. Marca Jonesa z Muzeum Historii Naturalnej w Londynie – został nazwany Paradoxophidion richardoweni (Paradoxophidion po grecku to „dziwny wąż”).

Jak wyjaśnił Georgios Georgalis, „dziwny” dlatego, że ten niewielkich rozmiarów wąż (prawdopodobnie nie dłuższy niż 1 metr) charakteryzował się morfologią kręgów, która nie odpowiada żadnemu innemu znanemu wężowi – przypomina raczej mozaikę cech anatomicznych spotykanych w bardzo różnych grupach współczesnych i kopalnych węży.

- Co więcej, liczne skamieniałe kręgi (wszystkie znalezione w jednym stanowisku, zwanym Hordle Cliff w Wielkiej Brytanii) pochodziły z niemal wszystkich odcinków kręgosłupa, co umożliwiło właściwą ocenę tzw. zróżnicowania wewnątrzkolumnowego (czyli znacznych różnic w budowie kręgów w obrębie jednego osobnika – inne kręgi występują bowiem w przedniej, środkowej i tylnej części kręgosłupa) – tłumaczył PAP paleontolog.

Skamieniałe kręgi, które paleontolodzy zbadali m.in. z wykorzystaniem skanowania mikrotomografią komputerową, pochodzą ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie. Nie były wcześniej badane.

Jak podał naukowiec, szczegółowe porównania anatomiczne skamieniałości z innymi wężami współczesnymi i kopalnymi wykazały, że Paradoxophidion należy do grupy zwanej Caenophidia (określanej jako „zaawansowane węże” lub „nowe węże”).

- Caenophidia stanowią dziś dominującą grupę węży na świecie – obejmują tysiące gatunków występujących niemal na całej Ziemi, w tym ikoniczne i ważne medycznie formy takie jak kobry, żmije, grzechotniki, mamby czy węże koralowe. Jednak w epoce eocenu (56-34 mln lat temu), kiedy żył Paradoxophidion, caenophidianie wcale nie byli powszechni – przeciwnie, ówczesne fauny węży były zdominowane przez boa, pytony i inne bardziej „prymitywne” węże, zamieszkujące rozległe tropikalne i subtropikalne lasy Europy (i innych kontynentów). W tych eoceńskich ekosystemach przedstawiciele Caenophidia byli rzadkością, a skamieniałości tej grupy znamy zaledwie nieliczne – opowiadał Georgalis.

- Co ciekawe, szereg struktur anatomicznych kręgów Paradoxophidion wykazuje uderzające podobieństwo do współczesnych akrochordydów. Akrochordydy, znane jako „węże słoniowate”, to duże wodne węże zamieszkujące rzeki, ujścia rzek i namorzyny Azji Południowej oraz północnej Australii. Większość najnowszych badań filogenetycznych wskazuje, że akrochordydy są najbardziej pierwotnymi przedstawicielami Caenophidia. Z takimi podobieństwami anatomicznymi możliwe jest więc, że Paradoxophidion należy do akrochordydów, reprezentując ich najstarszy zapis kopalny i rozszerzając ich dawny zasięg aż po Anglię. Na pewno stanowi jednak klucz do zrozumienia wczesnej ewolucji caenophidian, będąc wczesnym odgałęzieniem tej dziś dominującej grupy węży – powiedział badacz.

Jak mówił Georgalis, kolekcja eoceńskich węży w Muzeum Historii Naturalnej w Londynie, którą bada, obejmuje liczne nieopisane dotychczas skamieniałości. – Zamierzam wydobyć na światło dzienne dalsze interesujące „niespodzianki” z tego fascynującego etapu ewolucji węży – zapowiedział paleontolog.

Publikacja z opisem nowego gatunku węża ukazała się w czasopiśmie „Comptes Rendus Palevol”. Jest w otwartym dostępie i można ją przeczytać tutaj. Badania były prowadzone w ramach grantu finansowanego ze środków NCN. (PAP)

Nauka w Polsce

akp/ agt/