Według nowych danych ECDC oraz Europejskiego Biura Regionalnego Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) Europa nie przeprowadza wczesnego diagnozowania i leczenia HIV.

Ponad połowa (54 proc.) wszystkich diagnoz w 2024 r. została postawiona zbyt późno, aby zapewnić optymalne leczenie. Odsetek ten był najwyższy wśród osób zakażonych drogą heteroseksualną (zwłaszcza mężczyzn) i osób przyjmujących narkotyki dożylnie. Prawie co trzecia diagnoza HIV w 2024 r. dotyczyła osób urodzonych poza krajem, w którym postawiono diagnozę. W UE/EOG migranci stanowili ponad połowę nowych diagnoz, co podkreśla potrzebę dostosowanych, dostępnych i uwzględniających różnice kulturowe usług profilaktycznych i testowych.

Jak podkreślają autorzy, krytyczny brak testów, w połączeniu z rosnącą liczbą niezdiagnozowanych przypadków, poważnie zagraża realizacji celu na rok 2030, jakim jest wyeliminowanie AIDS jako zagrożenia dla zdrowia publicznego.

Według corocznego raportu nadzoru nad HIV/AIDS, w 2024 roku w Europejskim Regionie WHO postawiono 105 922 diagnozy HIV, obejmujące 53 kraje Europy i Azji Środkowej. Chociaż w porównaniu z 2023 rokiem ogólna liczba zgłoszonych przypadków nieznacznie spadła, dostępne dane sugerują, że nadal występują luki w zakresie testowania i diagnozowania.

Wysoki odsetek późnych diagnoz oznacza, że wiele osób nie ma wystarczająco wczesnego dostępu do ratującego życie leczenia antyretrowirusowego i opieki zdrowotnej, co zwiększa ryzyko dalszego przenoszenia HIV, rozwoju AIDS i zgonu.

W Unii Europejskiej i Europejskim Obszarze Gospodarczym (UE/EOG) zgłoszono 24 164 diagnozy HIV, co stanowi wskaźnik 5,3 na 100 000 osób. Kluczowe wnioski z danych z 2024 r. pokazują, że 48 proc. diagnoz HIV w UE/EOG jest stawianych późno.

Najczęstszą drogą transmisji w UE/EOG pozostaje seks między mężczyznami (48 proc.), ale rośnie liczba diagnoz przypisywanych przeniesieniu wirusa przez osoby heteroseksualne, co stanowi prawie 46 proc. zgłoszonych diagnoz HIV.

Dr Pamela Rendi-Wagner, dyrektor ECDC, powiedziała: „W UE/EOG prawie połowa wszystkich diagnoz jest stawiana późno. Musimy pilnie udoskonalić nasze strategie testowania, wdrożyć testy w społecznościach lokalnych i samotestowanie oraz zapewnić szybkie połączenie z opieką. Możemy wyeliminować AIDS tylko wtedy, gdy ludzie będą znali swój status”.

„Nasze dane przedstawiają zróżnicowany obraz. Od 2020 roku liczba testów na HIV w regionie europejskim wzrosła, co przełożyło się na większą liczbę zgłaszanych testów i odpowiadający temu wzrost liczby diagnoz HIV w 11 krajach w 2024 roku. Tylko w 2024 roku HIV zdiagnozowano u 105 922 osób, a od lat 80. XX wieku zgłoszono łącznie 2,68 miliona diagnoz. Jednak liczba osób żyjących z niezdiagnozowanym HIV rośnie, co stanowi cichy kryzys napędzający transmisję. Nie robimy wystarczająco dużo, aby usunąć śmiertelne bariery stygmatyzacji i dyskryminacji, które uniemożliwiają ludziom skorzystanie z prostego testu. Wczesna diagnoza to nie przywilej, ale brama do długiego, zdrowego życia i klucz do powstrzymania HIV” - powiedział dr Hans Henri P. Kluge, dyrektor regionalny WHO na Europę, cytowany w informacji prasowej.

ECDC i WHO/Europa wzywają do podjęcia pilnych działań na rzecz rutynizacji, normalizacji i zwiększenia skali testów, w tym szerszego dostępu do samotestowania i opcji w społecznościach, które mogą dotrzeć do osób niekorzystających z opieki zdrowotnej w placówkach. Cel na rok 2030, jakim jest wyeliminowanie AIDS jako zagrożenia dla zdrowia publicznego, jest w zasięgu ręki, ale tylko pod warunkiem, że region europejski podejmie już teraz działania w celu wyeliminowania luki w testowaniu.

Paweł Wernicki (PAP)

pmw/ zan/