Poziom zaszczepienia przeciw grypie wśród osób w wieku 65+ w Polsce jest jednym z najniższych w Europie. Według danych OECD w 2022 r. wynosił niecałe 9 proc., podczas gdy średnia europejska to ok. 37 proc.

Jak wyjaśniła Idalina Odziemczyk-Stawarz, doktorantka Szkoły Doktorskiej Nauk Społecznych UJ współpracująca z Centrum Ewaluacji i Analiz Polityk Publicznych UJ, która bada psychospołeczne uwarunkowania szczepień wśród osób starszych, problemem nie jest najczęściej postawa antyszczepionkowa.

- Tym, co szczególnie utrudnia decyzję o szczepieniach, jest tzw. luka biograficzna, czyli brak utrwalonego wzoru zachowań profilaktycznych związanych ze szczepieniami w wieku dorosłym – wskazała badaczka. Wyjaśniła, że po obowiązkowych szczepieniach, z którymi mamy doświadczenie w dzieciństwie, następuje kilkudziesięcioletnia przerwa, przez co szczepienie w wieku senioralnym jest postrzegane jako coś nowego, a nie stały element dbania o zdrowie.

Z jej badań wynika także, że osoby zaszczepione i niezaszczepione inaczej postrzegają szczepienia i motywacje z nimi związane.

Osoby starsze nieszczepiące się przeciw grypie mają mniej spójny i bardziej spersonalizowany pogląd. - Część z nich nie czuje się zagrożona grypą. Seniorzy wiedzą, że szczepić powinny się osoby o słabszej odporności, które mogą się łatwiej zarazić lub gorzej przejść chorobę, ale nie czują się częścią tej grupy – powiedziała Odziemczyk-Stawarz. Dodała, że często osoby niechętne wobec szczepień przeciw grypie uznają naturalną reakcję organizmu po szczepieniu za zachorowanie lub obawiają się o skuteczność preparatu ze względu na zmienność wirusów wywołujących grypę. - Często powołują się też na doświadczenia osób bliskich, które według nich po zaszczepieniu zaczęły chorować na grypę i dlatego chcą chronić swoje zdrowie unikając szczepienia – sprecyzowała badaczka.

Obie grupy dążą do zachowania niezależności, ale rozumieją ją odmiennie. Zaszczepione osoby starsze postrzegają szczepienie jako narzędzie do utrzymania niezależności, którą gwarantuje im zachowanie zdrowia. Nieszczepiący się manifestują niezależność poprzez możliwość podjęcia samodzielnej decyzji i niepoddawanie się presji systemu ochrony zdrowia. Grupę zaszczepionych cechuje również silne poczucie odpowiedzialności społecznej i chęć ochrony innych.

Badaczka zaznaczyła, że uniwersalny przekaz promujący szczepienia trafia głównie do już przekonanych, a w przypadku osób wahających się szczególnie potrzebna jest komunikacja "szyta na miarę", która odpowie na ich konkretne wątpliwości.

Wśród rekomendacji wymieniła m.in. działania angażujące mniejsze grupy, np. współpracę z liderami społeczności lokalnych, promowanie szczepień w ramach sieci rodzinnej czy kampanie nawiązujące do doświadczeń bliskich osób, a także wprowadzenie mechanizmów przypominających o szczepieniach dla dorosłych czy ułatwienie dostępu do szczepień np. w aptekach.

W toku badań realizowanych w ramach grantu Narodowego Centrum Nauki PRELUDIUM 19 zebrano 350 ankiet papierowych oraz przeprowadzono 30 wywiadów biograficznych w grupie seniorów z krakowskich Centrów Aktywności Seniora. Poziom zaszczepienia w tej grupie był znacznie wyższy niż średnia ogólnopolska i wynosił 43 proc.

- To o tyle ciekawa grupa osób starszych, że jej członkinie i członków traktować można jako superroznosicieli. Chodzi nie tylko o to, że mają dużo kontaktów społecznych i jeśli się już zarażą grypą, to przeniosą ją na więcej osób. Chodzi też o to, że te osoby mogą być rzecznikami, którzy roznoszą określony sposób postrzegania szczepień. Zarówno, jeśli chodzi o pozytywny, jak i negatywny obraz - zwróciła uwagę.

Ludwika Tomala (PAP)

lt/ agt/ amac/