Naukowcy z University of Michigan oparli się na reprezentatywnych danych krajowych pochodzących od ponad 2000 starszych Amerykanów, objętych badaniem U-M National Poll on Healthy Aging.

Jak się okazało, 21 proc. kobiet i 10 proc. mężczyzn z pokolenia X i schyłku pokolenia wyżu demograficznego (Baby Boomers), obecnie w wieku 50 i nieco powyżej 60 lat, spełnia kryteria uzależnienia od ultraprzetworzonej żywności.

Osoby te były pierwszym pokoleniem Amerykanów dorastającym w otoczeniu żywności ultraprzetworzonej – zazwyczaj obfitującej w tłuszcz, sól, cukier i sztuczne aromaty. Byli dziećmi i młodymi dorosłymi w czasach, gdy zaczęły się rozprzestrzeniać takie produkty, zaprojektowane z myślą o maksymalnej atrakcyjności.

Wskaźnik uzależnienia od tego rodzaju żywności jest w ich przypadku znacznie wyższy niż wśród tych, którzy dorastali zaledwie dekadę lub dwie wcześniej i z żywnością ultraprzetworzoną zetknęli się już jako dorośli. Wśród osób w wieku od 65 do 80 lat zaledwie 12 proc. kobiet i 4 proc. mężczyzn spełnia kryteria uzależnienia od tej żywności.

Naukowcy wykorzystali zmodyfikowaną Skalę Uzależnienia od Żywności Yale 2.0 (mYFAS 2.0) - stowarzoną na bazie narzędzia stosowanego w badaniu uzależnienia od substancji psychoaktywnych.

Uzależnienie definiują takie czynniki jak silny głód, powtarzające się, nieskuteczne próby ograniczenia spożycia, objawy odstawienia i unikanie kontaktów towarzyskich z powodu lęku przed przejadaniem się.

"Ponieważ inne badania wykazują wyraźne powiązania między spożyciem tych produktów a ryzykiem chorób przewlekłych i przedwczesnej śmierci, ważne jest, aby zbadać uzależnienie od żywności ultraprzetworzonej w tej grupie wiekowej” - powiedziała Lucy K. Loch, studentka University of Michigan.

W przeciwieństwie do tradycyjnych zaburzeń związanych z używaniem substancji psychoaktywnych – historycznie częstszych u starszych mężczyzn – uzależnienie od żywności ultraprzetworzonej jest częstsze u starszych kobiet. Byc może przyczynił się do tego agresywny marketing „dietetycznej” żywności ultraprzetworzonej w latach 80. XX wieku. Niskotłuszczowe ciasteczka, posiłki do mikrofalówki i inne produkty bogate w węglowodany były promowane jako wspomagające kontrolę wagi, ale ich skład mógł uzależniać.

„Kobiety w wieku od 50 do 64 lat mogły być narażone na żywność ultraprzetworzoną we wrażliwym okresie rozwoju, co może wyjaśniać wyniki sondażu dla tej grupy wiekowej” - wskazała dr Ashley Gearhardt z University of Michigan, cytowana w materiale prasowym.

„Odsetek, jaki tu obserwujemy znacznie przewyższa odsetek osób starszych z problematycznym używaniem innych substancji uzależniających, takich jak alkohol i tytoń” - zaznaczyła Gearhardt. „Widzimy również wyraźny związek ze zdrowiem i izolacją społeczną, ze znacznie wyższym ryzykiem uzależnienia od żywności ultraprzetworzonej u osób, które określają swój stan zdrowia psychicznego lub fizycznego jako przeciętny lub zły, albo twierdzą, że czasami lub często czują się odizolowane od innych” - opisała.

Kobiety w wieku od 50 do 80 lat, które stwierdziły, że mają nadwagę, były ponad 11 razy bardziej narażone na spełnienie kryteriów uzależnienia od żywności wysoko przetworzonej niż kobiety, które uważały, że ich waga jest w normie. Mężczyźni, którzy stwierdzili nadwagę, byli narażeni 19 razy bardziej.

Niezależnie od wieku, 33 proc. kobiet, które określiły się jako osoby z nadwagą, 13 proc. kobiet, które określiły się jako osoby z lekką nadwagą, i 17 proc. mężczyzn z nadwagą spełniało kryteria uzależnienia od żywności wysokoprzetworzonej. W całej próbie 31 proc. kobiet i 26 proc. mężczyzn stwierdziło nadwagę, a 40 proc kobiet i 39 proc mężczyzn - lekką nadwagę.

Mężczyźni zgłaszający przeciętne lub złe zdrowie psychiczne byli czterokrotnie bardziej narażeni na spełnienie kryteriów uzależnienia od żywności ultraprzetworzonej; kobiety prawie trzykrotnie częściej. W przypadku zdrowia fizycznego mężczyźni zgłaszający zadowalający lub zły stan zdrowia byli trzy razy bardziej narażeni, kobiety prawie dwa razy bardziej.

Mężczyźni i kobiety, którzy zgłaszali poczucie izolacji przez pewien czas lub często, byli ponad trzy razy bardziej narażeni na spełnienie kryteriów uzależnienia od żywności ultraprzetworzonej niż osoby, które nie zgłaszały izolacji.

Naukowcy sugerują, że osoby, które postrzegają siebie jako osoby z nadwagą, mogą być szczególnie narażone na „zdrowotne” produkty ultraprzetworzone – reklamowane jako niskotłuszczowe, niskokaloryczne, wysokobiałkowe lub bogate w błonnik, ale formułowane tak, aby zwiększyć ich atrakcyjność i zmaksymalizować apetyt. Jak podkreśliła Gearhardt, może to być szczególnie problematyczne dla osób starających się ograniczyć liczbę spożywanych kalorii - szczególnie kobiet ze względu na presję społeczną związaną z wagą.

Według Geahardt, skoro pokolenie będące obecnie w wieku od 50 do 65 lat to pierwsze, które większość życia spędziło w środowisku zdominowanym przez żywność ultraprzetworzoną, nasuwa się pytanie, czy istnieją krytyczne okna rozwojowe, w których ekspozycja na żywność ultraprzetworzoną jest szczególnie ryzykowna.

„Dzieci i młodzież spożywają obecnie jeszcze więcej kalorii z żywności ultraprzetworzonej niż dzisiejsze osoby w średnim wieku jadły w młodości. Jeśli obecne trendy się utrzymają, przyszłe pokolenia mogą wykazywać jeszcze wyższe wskaźniki uzależnienia od żywności ultraprzetworzonej w późniejszym okresie życia. Podobnie jak w przypadku innych substancji, wczesna interwencja może być kluczowa dla zmniejszenia długoterminowego ryzyka uzależnienia” - uznała specjalistka.

Paweł Wernicki (PAP)

pmw/ bar/