Nowe badania przeprowadzone przez Centrum Badań im. Konrada Lorenza na Uniwersytecie Wiedeńskim (Austria) ujawniły mechanizmy wyboru przywódców wśród gęsi gęgaw (Anser anser). Zespół naukowców sprawdzał, jakie cechy wpływają na to, które osobniki zyskują wpływy w grupie, a które chętniej podążają za innymi.

Badacze przez cztery lata obserwowali wolno żyjące stado gęgaw w stacji badawczej im. Konrada Lorenza w dolinie Grünau im Almtal w Górnej Austrii. Gęsi sprowadził tam w latach 70. XX w. laureat Nagrody Nobla Konrad Lorenz (1903-1989), twórca etologii, czyli nauki o zachowaniu zwierząt, który zajmował się obserwacją dzikich ptaków. Naukowiec stwierdził m.in., że każda gęś ma inną osobowość, że gęgawy nawiązują silne relacje w rodzinach – także z dalszymi krewnymi – i tworzą monogamiczne związki. Obserwacje gęgaw w tym ośrodku są prowadzone nieprzerwanie od ponad 50 lat.

Autorzy pracy opublikowanej w czasopiśmie „iScience” sprawdzali, czy poszczególne gęsi mają stałe tendencje do przewodzenia lub podążania za innymi i czy te wzorce zachowań można powiązać z takimi cechami jak śmiałość, agresywność i skłonność do eksploracji (ciekawość).

Biolodzy przyglądali się grupie zaobrączkowanych i oznakowanych kolorowymi opaskami ptaków w wieku od 1 do 23 lat. W czasie, kiedy prowadzono badania, stado liczyło od 92 do 144 osobników. Gęgawy z Grünau im Almtal są dokarmiane dwa razy dziennie granulowaną karmą i zbożem w pobliżu stacji badawczej, a między porami karmienia przelatują na żerowiska i miejsca odpoczynku w pobliskim rezerwacie Cumberland Wildlife Park Grünau. Obserwacje były prowadzone w każdym z tych miejsc.

W ciągu czteroletniej pracy naukowcy udokumentowali setki zbiorowych przelotów gęgaw i odnotowywali, które ptaki inicjowały lot, które reagowały na ich wezwanie i jak duże były odlatujące grupy. Osobowość ptaków badacze ustalali przy użyciu testów. Odwagę gęsi oceniano według odległości, przy jakiej zrywały się do lotu, kiedy podchodził do nich człowiek. Poziom agresji stwierdzano za pomocą testu lustra, czyli reakcji ptaków na swoje odbicie, a ciekawość – na podstawie zachowania gęgaw, gdy w ich otoczeniu pojawiały się nowe przedmioty.

Badacze potwierdzili, że gęsi wykazują stabilne cechy osobowości. Okazało się również, że gdy sygnał do odlotu dają śmiałe osobniki i wzbijają się w powietrze, podąża za nimi najwięcej gęsi. Te, które naśladują przywódców, to zazwyczaj ptaki o dużej ciekawości.

Jak wyjaśnili ornitolodzy, gęsi codziennie podejmują decyzje, czy lecieć na nowe żerowiska i szukać kolejnego schronienia, czy pozostać w dotychczasowych miejscach. Odkrywanie nowych terenów może przynieść im korzyści, np. bogatsze źródło pożywienia, z kolei wybór znanych miejsc to bezpieczne wyjście.

Ku zaskoczeniu naukowców badania wykazały też, że za śmiałymi gęgawami lata znacznie więcej ptaków niż za agresywnymi i dominującymi, chociaż to one mają zwykle wyższą pozycję w stadzie.

Jak tłumaczyła główna autorka pracy, dr Sonia Kleindorfer, te obserwacje pomagają wyjaśnić, dlaczego osobniki o określonych cechach konsekwentnie wywierają duży wpływ społeczny. – Warto zwrócić też uwagę na rolę naśladowców, którzy są często pomijani – choćby w ludzkim pędzie za zdobywaniem zasobów. Nasza praca podkreśla zdolności poznawcze naśladowców i podważa tradycyjne poglądy na temat cech najbardziej cenionych u liderów – oceniła biolożka.

Zdaniem naukowców badanie może poszerzyć zrozumienie mechanizmów zbiorowego podejmowania decyzji, uczenia się społecznego i ewolucji kulturowej – nie tylko u gęsi, ale także u wielu innych gatunków, w tym u ludzi.(PAP)

abu/ agt/