Wystrzelona w 2023 roku, europejska sonda Euclid dostarczyła zaskakujących zdjęć – donoszą eksperci z Europejskiej Agencji Kosmicznej.

Ten obserwujący galaktyki teleskop, przed rozpoczęciem właściwej pracy wykonał szereg testowych, z założenia nieostrych fotografii pozwalających na jego dostrojenie.

Jednak na jednym z nich, naukowiec misji nazwiskiem Bruno Altieri dostrzegł ślad wyjątkowego zjawiska i pierścienia Einsteina .

„Analizuję dane z sondy Euclid na bieżąco, gdy tylko napływają” – powiedział

„Już podczas pierwszej sesji mogłem dostrzec to zjawisko, ale gdy Euclid przeprowadził więcej obserwacji tego obszaru, zobaczyliśmy idealny pierścień Einsteina. Dla mnie, jako kogoś od zawsze zainteresowanego soczewkowaniem grawitacyjnym, było to niesamowite” – dodał.

Badacze podają, że pierścień ukrywał się właściwie na widoku, w pobliskiej galaktyce NGC 6505 odległej ok. 590 milionów lat świetlnych od Ziemi.

Choć to niedaleko w kosmicznej perspektywie, dopiero dzięki wysokiej rozdzielczości instrumentów Euclida, udało się wykryć pierścień otaczający jej centrum.

Pierścień wokół galaktyki widocznej na pierwszym planie jest utworzony ze światła pochodzącego od jaśniejszej galaktyki znajdującej się dużo dalej – prawie 4,5 mld lat świetlnych, a jej światło zostało zakrzywione przez pole grawitacyjne.

„Pierścień Einsteina to przykład silnego soczewkowania grawitacyjnego” – wyjaśnił Conor O’Riordan, jeden z naukowców analizujących odkrycie.

„Wszystkie silne zjawiska soczewkowania są wyjątkowe, ponieważ występują bardzo rzadko, a jednocześnie są niezwykle przydatne naukowo. Ten przypadek soczewkowania jest szczególny, ponieważ znajduje się tak blisko Ziemi, a jego ustawienie sprawia, że jest także bardzo piękny” – powiedział.

W soczewkowani grawitacyjnym działa zasada odkryta przez Einstaina, według której masa zakrzywia promieniowanie świetlne. W tym przypadku zakrzywiająca masa jest szczególnie potężna, tworząc, jak podają badacze „spektakularny pierścień” wokół obiektu na pierwszym planie.

Zjawisko ma niezwykłą wartość dla nauki. Otóż pozwala m.in. na badanie ekspansji wszechświata, ciemnej materii i ciemnej energii, a także źródła zakrzywionego światła, czyli odległej galaktyki.

Jak podkreśliła ESA, odkrycie pierścienia dopiero teraz, pokazuje moc sondy Euclid i jej potencjał do dokonywania kolejnych niezwykłych odkryć.

Sonda ma pozwolić na lepsze zrozumienie formowania się i ewolucji wszechświata, działania grawitacji oraz ciemnej materii i energii. Ma przy tym umożliwić stworzenie mapy ponad jednej trzeciej nieba, obserwując miliardy galaktyk sięgając na odległość aż 10 mld lat świetlnych.

Naukowcy spodziewają się znaleźć w tym zbiorze ok. 100 000 silnych soczewek grawitacyjnych. Jak podają, do tej pory znanych było mniej niż tysiąc takich zjawisk, z czego wiele zbadano tylko w niskiej rozdzielczości.

Ekspertów bardzo interesują także słabsze zjawiska soczewkowania, w których galaktyki tła wydają się tylko lekko rozciągnięte lub przesunięte. Jak mówią, liczą na „rewolucyjne wyniki”.

Marek Matacz (PAP)

mat/ agt/