To już 5. edycja inicjatywy, która jednoczy różne środowiska: archeologów, popularyzatorów nauki, humanistów, muzealników, rekonstruktorów i poszukiwaczy. W tegorocznej edycji spośród dziesiątek kandydatur 10-osobowa kapituła konkursowa wybrała po sześć nominacji w każdej z 10 kategorii. Ostateczne wyniki były efektem połączenia głosów kapituły i publiczności, która głosowała online.

Inicjatywa organizowana jest przez kwartalnik "Archeologia Żywa", skierowany do pasjonatów archeologii i nauk pokrewnych.

Kapitułę plebiscytu w 2024 roku tworzyli: Andrzej Daczkowski - redaktor naczelny dwumiesięcznika "Odkrywca"; Igor Górewicz - wydawca, popularyzator kultury słowiańskiej i odtwórca historyczny; dr Anna Jankowiak  - archeolożka, naukowczyni, publicystka, znana w sieci jako "Wiedźma od Wiedzy"; Katarzyna Kobylecka - dziennikarka związana z Polskim Radiem, gdzie specjalizuje się w popularyzacji nauki; Cezary Korycki - dziennikarz, twórca multimedialny i popularyzator historii, związane z kanałem YouTube "Historia jakiej nie znacie"; Agnieszka Krzemińska - archeolożka, dziennikarka naukowa i popularyzatorka nauki związana z tygodnikiem "Polityka"; Michał Kuźniar - twórca treści multimedialnych w tym kanału YouTube "Mroczne Wieki"; Anna Ślązak - redaktorka i dziennikarka naukowa PAP i serwisu Nauka w Polsce; Szymon Zdziebłowski - dziennikarz naukowy "National Geographic Polska", z wykształcenia archeolog śródziemnomorski oraz dr Radosław Biel – twórca plebiscytu i redaktor naczelny czasopisma "Archeologia Żywa".

"Organizacja plebiscytu to dla naszej redakcji ogromna radość i przypomnienie, jak wiele tajemnic wciąż kryje ziemia – zarówno w Polsce, jak i za granicą. Każde odkrycie jest wyjątkowe, bo dzieje się tylko raz. Dlatego tak ważna jest skuteczna ochrona naszego dziedzictwa oraz odpowiednie doświadczenie, spokój i dokumentacja w pracy archeologa. Co prawda nie możemy wyróżnić wszystkich, ale w ten sposób chcielibyśmy podziękować nie tylko profesjonalistom, ale też wolontariuszom, amatorom i pasjonatom, którzy przyczyniają się do lepszego poznania naszej przeszłości" – komentuje dr Radosław Biel.

W kategorii NAJWAŻNIEJSZEA PREMIERA DZIEDZICTWA 2024 wyróżniano wydarzenia, projekty lub inicjatywy, które w wyjątkowy sposób przyczyniły się do promocji i ochrony dziedzictwa kulturowego. Oto zwycięzcy w tej kategorii:

1. Teledysk do wystawy czasowej "Black metal. Kowalstwo średniowieczne", towarzyszący wystawie w Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie. Stworzony z humorem teledysk nakręcono w blackmetalowej stylistyce. Stał się nie tylko promocją ekspozycji i elementem przyciągającym uwagę szerokiej publiczności.

2. Rekonstrukcja wyglądu twarzy "wampirki" Zosi z cmentarzyska w Pniu. W ramach interdyscyplinarnych badań naukowcy z Polski, Szwecji i USA odtworzyli wygląd XVII-wiecznej kobiety pochowanej w nietypowym, tzw. antywampirycznym grobie w miejscowości Pień. Proces rekonstrukcji objął szczegółowe badania czaszki w technologii 3D, analizy DNA i izotopowe oraz konsultacje specjalistyczne z zakresu medycyny i antropologii sądowej. Odtworzona twarz kobiety została wykonana przez szwedzkiego eksperta Oscara Nilssona. Prace zrealizowano w ramach Projektu Pień, prowadzonego przez Instytut Archeologii UMK w Toruniu.

3. Rekonstrukcja Lucy – przedstawicielki gatunku Australopithecus afarensis. Naturalnej wielkości model, wykonany z dbałością o detale przez Ewę Stawiarską, prezentowany jest w Centrum Edukacji Przyrodniczej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. To osiągnięcie naukowe i artystyczne pozwala odwiedzającym stanąć oko w oko z istotą sprzed 3,2 mln lat i wzbogaca debatę na temat ewolucji człowieka.

W kategorii NAJSKUTECZNIEJ POPULARYZOWANE BADANIA 2024 oceniano badania, które przebiły się do szerokiej publiczności, przyciągając uwagę i inspirując do odkrywania przeszłości. Liczyła się pomysłowość i skuteczność w pokazaniu, że archeologia to nie tylko nauka, ale pasjonująca historia do opowiedzenia. Oto zwycięzcy:

1. Pień. Badania archeologiczne (kujawsko-pomorskie). Za projekt badania cmentarzyska w Pniu odpowiada interdyscyplinarny zespół naukowców z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Rekonstrukcja twarzy "Zosi z Pnia", pochowanej z sierpem i kłódką, trafiła do międzynarodowych mediów, takich jak CNN, BBC i japońska telewizja NHK. Film "Field of Vampires" trafił na platformy streamingowe w Europie i USA.

2 Szaty władzy (Sudan). Projekt pod kierunkiem dr. Karela Innemée z Uniwersytetu Warszawskiego łączy badania nad średniowiecznymi strojami nubijskich władców i biskupów z ich rekonstrukcją na podstawie malowideł z katedry w Faras. Efekty prac współpracy z Uniwersytetem SWPS i ekspertami, m.in. dr hab. Katarzyną Schmidt-Przewoźną oraz Dorothée Roqueplo, zaprezentowano na pokazach z modelami w Holandii, Luwrze i na Sorbonie. Projekt wzbudził międzynarodowe zainteresowanie, o czym świadczą publikacje w zagranicznych mediach.

3 Archeologia zbrodni pomorskiej 1939 (pomorskie). Projekt pod kierunkiem dr. Dawida Kobiałki z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego skupia się na badaniu miejsc masowych zbrodni z 1939 roku, m.in. w Dolinie Śmierci w Chojnicach. Najważniejszym odkryciem było natrafienie na dwie mogiły masowe ofiar niemieckich zbrodni. Zorganizowano mini-wystawę podczas Pomorskiego Kongresu Pamięci Narodowej, drugą ekspozycję tablicową oraz liczne konferencje prasowe. Wyniki prac upowszechniono w formie publikacji, filmu dokumentalnego i relacji w mediach.

Za pojedynczymi przedmiotami kryje się często historia, która porusza wyobraźnię. W kategorii UNIKATOWY ARTEFAKT 2024 wyróżniono artefakty, które zachwycają swoją niepowtarzalnością – formą, kunsztem wykonania, znaczeniem czy rzadkością odkrycia. Oto zwycięzcy:

1. Bagienice Wielkie (mazowieckie) – brązowy hełm przypisywany produkcji celtyckiej z IV w. p.n.e. Podczas badań na Łysej Górze w Bagienicach Wielkich, kierowanych przez dr. Wojciecha Borkowskiego i dr. Bartłomieja Kaczyńskiego z Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie, odkryto brązowy hełm celtycki z IV w. p.n.e. Jest to dopiero drugi taki artefakt znaleziony na terenie Polski, wyróżniający się stożkowatą kalotą i zdobionym nakarczkiem. Hełm, ze względu na zły stan zachowania, został przekazany do działu konserwatorskiego PMA w celu rekonstrukcji i dalszych badań.

2. Bahra 1 (Kuwejt) - pierwsza figurka antropomorficzna w regionie Zatoki Perskiej. Kuwejcko-Polska Misja Archeologiczna pod kierownictwem dr Agnieszki Pieńkowskiej i prof. Piotra Bielińskiego z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW odkryła wyjątkową figurkę antropomorficzną, pierwszą tego typu w regionie, oraz potwierdziła lokalną produkcję ceramiki. Badania nad ceramiką pozwoliły także zidentyfikować ślady roślinne, dostarczając informacji o środowisku naturalnym i praktykach gospodarczych sprzed 7 tys. lat.

3. Jaskinia w Dziadowej Skale (śląskie) – kość z nacięciami najstarszym "dziełem sztuki" sprzed 115 tys. lat. Kość niedźwiedzia brunatnego z nacięciami, uznawana za najstarszy przejaw symbolicznego myślenia na ziemiach polskich, została ponownie przeanalizowana po niemal 70 latach od odkrycia w Jaskini Dziadowa Skała. Badania pod kierunkiem prof. Tomasza Płonki i prof. Andrzeja Wiśniewskiego z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego wykazały, że licząca 115–130 tys. lat ozdoba mogła służyć jako forma notacji numerycznej, co świadczy o zaawansowanej kreatywności neandertalczyków.

"Ciekawość to siła napędowa archeologii, a nowe projekty to jej świeży oddech" - tak organizator komentuje kategorię NAJCIEKAWSZY PROJEKT ROZPOCZĘTY W 2024, w której wyróżniane są przedsięwzięcia, które w 2024 roku dopiero wystartowały, "ale już zdążyły zaintrygować pomysłem, rozmachem lub obietnicą odkryć". Projekty te pokazują, że archeologia to nie tylko przeszłość, ale też nieustannie rozwijająca się przyszłość.

1. Przemiany kulturowe na Niżu Polskim w III – I w. p.n.e. i ich synchronizacja ze światem celtyckim i śródziemnomorskim – problem chronologii absolutnej. Projekt pod kierownictwem dr. hab. Piotra Łuczkiewicza, prof. UMCS, ma na celu precyzyjne określenie czasu powstania kultury przeworskiej na terenach Polski poprzez datowanie radiowęglowe (14C AMS) przepalonych szczątków kostnych z około 130 grobów. Wyniki pozwolą na dokładniejsze ustalenie chronologii tej kultury i jej synchronizację z systemami świata celtyckiego i śródziemnomorskiego, wykorzystując nowoczesne metody statystyczne oraz analizę importowanych zabytków, takich jak fibule.

2. Mastaba Faraona. Polsko-egipska misja „Mastaba Faraona” wraca w 2025 roku do Sakkary, by zbadać grobowiec Szepseskafa, ostatniego faraona IV dynastii. Projekt kierowany przez dr hab. Teodozję Rzeuską z IKŚiO PAN zakłada eksplorację wnętrza mastaby i rekonstrukcję bazaltowego sarkofagu, otwierając nowe perspektywy na technologię budowlaną i rytuały pogrzebowe starożytnego Egiptu. Badania obejmą również analizę pozostałości architektonicznych oraz kontekstu funeraryjnego, aby lepiej zrozumieć rolę Szepseskafa w okresie przejściowym między IV a V dynastią. Fundacja Umbra Orientis poszukuje wsparcia finansowego, by umożliwić realizację tego prestiżowego przedsięwzięcia, które ma szansę dostarczyć przełomowych odkryć na temat końca epoki piramid.

3. Gebel Ramlah: zachowania ceremonialne neolitycznych społeczności pasterskich na egipskiej Pustyni Południowo-Zachodniej w świetle badań multidyscyplinarnych - Projekt pod kierownictwem prof. dr. hab. Jacka Kabacińskiego z Instytutu Archeologii i Etonologii PAN ma na celu zbadanie ceremonialnych zachowań neolitycznych społeczności pasterskich zamieszkujących ten region między 9 a 6 tysiącleciem cal BP. Głównym obiektem badań jest unikalne centrum ceremonialne na szczycie masywu Gebel Ramlah, które stanowi świadectwo rozwoju praktyk obrzędowych w kontekście narastającej złożoności społecznej. Interdyscyplinarne badania archeologiczne i paleośrodowiskowe pozwolą na zrozumienie tych zjawisk w szerokim kontekście społecznym, biologicznym, ekonomicznym i środowiskowym.

W kategorii NAJLEPSZA WYSTAWA CZASOWA 2024 doceniono "ambitny pomysł, perfekcyjne wykonanie, niesamowite zabytki i skuteczną promocję, która sprawiła, że historia przyciągnęła tłumy". Są to wystawy, które pozwoliły poczuć bliskość przeszłości i zobaczyć ją w nowym, fascynującym świetle.

1. „1025. Narodziny Królestwa” – Muzeum Historii Polski w Warszawie. Wystawa upamiętniająca 1000. rocznicę koronacji Bolesława Chrobrego prezentuje ponad 500 wczesnośredniowiecznych eksponatów, ukazując życie codzienne, kulturę i duchowość pierwszego królestwa Polski. Zwiedzający zobaczą m.in. skarby sztuki złotniczej, unikalne zabytki archeologiczne, a także multimedialne i interaktywne stanowiska, które przybliżą krajobraz, technologię i obyczaje mieszkańców piastowskich grodów. To wyjątkowa okazja, by poznać początki polskiej państwowości w atrakcyjnej, nowoczesnej formie.

2. „Religia(e) Słowian. Pogaństwo i chrześcijaństwo we wczesnośredniowiecznej Polsce” –Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie. Wystawa prezentuje bogactwo wierzeń Słowian na ziemiach polskich we wczesnym średniowieczu, ukazując lokalne różnice w kulcie, bóstwach i praktykach religijnych. Zwiedzający mogą zobaczyć artefakty z różnych regionów Polski, inspirowane ilustracje oraz skorzystać z multimedialnego przewodnika, który łączy wątki pogańskich rytuałów z początkami chrześcijaństwa. W ramach wydarzeń towarzyszących zorganizowano wideooprowadzanie z kuratorami, konferencję popularnonaukową oraz kontrowersyjną debatę.

3. "Lamsdorf/Łambinowice. Archeologia miejsca pamięci" – oddział w Opolu, Centralne Muzeum Jeńców Wojennych. Wystawy czasowa będąca efektem dwuletnich badań archeologicznych na terenach dawnych obozów jenieckich. Ekspozycja prezentuje odkrycia, takie jak przedmioty codziennego użytku, ślady architektury obozowej czy mogił jenieckich, ilustrując historię Miejsca Pamięci w Łambinowicach, gdzie od 1870 do 1946 r. działały różne obozy. Wystawę uzupełniają zdjęcia dokumentalne, film Daniela Frymarka oraz eksponaty wydobyte podczas prac.

Jako NAJWAŻNIEJSZA KSIĄŻKA 2024 wyróżniane są publikacje, które stały się obowiązkowymi lekturami dla miłośników przeszłości. To książki, które wnoszą nową jakość do badań, podsumowują lata pracy lub w przystępny sposób przybliżają skomplikowane tematy. Liczą się rzetelność, odkrywczość i umiejętność opowiadania. Oto zwycięskie tytuły:

1. "Święte i przeklęte kamienie w religijności ludowej - katalog” – Łukasz Miechowicz. Książka przedstawia katalog symbolicznych głazów narzutowych, owianych legendami i wierzeniami, obecnych na terenie dzisiejszej Polski. Po raz pierwszy zebrano nie tylko dokumentację terenową, ale również bogaty zbiór legend związanych z tymi miejscami kultu. Publikacja rzuca światło na duchowe dziedzictwo wsi, podkreślając kulturową wartość obiektów często pomijanych w ewidencjach zabytków, mimo ich wielowiekowego znaczenia. Jest to ważny krok w ochronie i popularyzacji miejsc, które łączą tradycje lokalne z wiarą chrześcijańską. Poza katalogiem dostępnym za darmo, wyniki prac oraz dane cyfrowe zostały opublikowane w postaci strony internetowej www.bozestopki.edu.pl.

2. "Magiczny rok 1497” – Wojciech Iwańczak. Czy jeden rok może zmienić bieg historii? Autor zabiera czytelnika w fascynującą podróż przez jedenaście przełomowych wydarzeń 1497 roku. W książce spotykamy Michała Anioła na początku jego artystycznej kariery, wielkich odkrywców, takich jak Vasco da Gama i John Cabot, oraz Mikołaja Kopernika, który rozpoczynał obserwacje nieba. Poznajemy również dramatyczne losy Girolama Savonaroli, króla Jana Olbrachta, księcia Mikołaja II z Opola i uczestników rebelii w Kornwalii. Autor splata ze sobą wydarzenia artystyczne, polityczne, naukowe i przyrodnicze, tworząc niezwykły portret roku, który ukształtował dalsze losy świata.

3. "Od Swarożyca do Świętowita. Przemiany religii Słowian nadbałtyckich w X-XII wieku” – Stanisław Rosik. Autor na blisko 300 stronach podsumowuje wiedzę o pogańskich kultach Słowian Połabskich i Pomorzan. W książce znajdziemy tłumaczenia kronik, liczne ryciny, zdjęcia i mapy. Publikacja, przygotowana z okazji 900-lecia misji chrystianizacyjnej św. Ottona z Bambergu, prowadzi czytelnika przez osady, świątynie i miejsca kultu, przybliżając postacie bóstw, obrzędy i rolę kapłanów. To praca naukowa, lecz napisana zrozumiałym i przystępnym językiem.

Nie zawsze błyszczy złotem, nie musi być największy ani najdroższy – choć czasem i takie się zdarzają. W kategorii NAJWAŻNIEJSZY SKARB 2024 liczyła się prawdziwa wartość: naukowa, historyczna, kulturowa. Skarby mogą być małe i kruche albo monumentalne, ale każdy z nich skrywa w sobie wiedzę cenniejszą od kruszcu. Wygrali:

1. Berenike (Egipt) – papirusy rzymskich żołnierzy na cmentarzysku zwierząt. Polscy archeolodzy z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego pod kierunkiem prof. Marty Osypińskiej odkryli w Berenike papirusy z korespondencją rzymskich centurionów, przypadkowo zdeponowane w grobach na starożytnym cmentarzysku zwierząt. Dokumenty, zachowane w dobrym stanie, zawierają unikalne informacje o handlu i życiu codziennym legionistów stacjonujących w tej nadmorskiej osadzie 2000 lat temu.

2. Hrubieszów (lubelskie) - depozyt barbarzyńskich militariów z początków naszej ery. W hrubieszowskich lasach poszukiwacz Mateusz Filipowicz odkrył wyjątkowy depozyt składający się z 15 militariów, w tym grotów włóczni, toporów bojowych i narzędzi. Przedmioty te, datowane na okres od I w. p.n.e. do III w. n.e., związane są prawdopodobnie z kulturą przeworską lub gocką. Znalezisko, zabezpieczone przez Muzeum im. ks. Stanisława Staszica w Hrubieszowie, po konserwacji ma być zaprezentowane podczas Nocy Muzeów 2024.

3. Stary Sącz (małopolskie) – skarb srebrnych monet i biżuterii jagiellońskiej. Daniel Mróz, członek Stowarzyszenia Historyczno-Eksploracyjnego Sądecczyzny „Błyskawica”, odkrył gliniany dzban zawierający XV-wieczne srebrne monety oraz ozdobne srebrne guzy. Skarb zabezpieczono z pomocą archeologa i konserwatora, a po konserwacji trafi na wystawę w Muzeum Regionalnym w Starym Sączu.

Nowa kategoria NAJLEPSZE ARCHEOLOGICZNE ZDJĘCIE 2024 wyróżnia fotografie ukazujące badania, odkrycia, wydarzenia, rekonstrukcje lub piękno dziedzictwa archeologicznego w wyjątkowy sposób. Dodatkowym atutem są zdjęcia autentyczne, wykonane w trakcie pracy badawczej, bez sztucznie aranżowanych scen. Celem kategorii jest promocja wartościowych obrazów, które mogą przyciągnąć uwagę zarówno specjalistów, jak i szerszej publiczności, podkreślając wagę atrakcyjnej dokumentacji wizualnej w popularyzacji wyników badań. Wygrali:

1. Grób masowy odkryty w Dolinie Śmierci w Chojnicach (fot. Daniel Frymark). Dramatyczny widok masowego grobu odkrytego w miejscu egzekucji dokonywanych na polskiej ludności cywilnej z czasów II wojny światowej. Archeolodzy i dokumentaliści pod kierunkiem dr. Dawida Kobiałki pracują nad starannym odsłonięciem i dokumentacją szczątków, które stanowią niemym świadectwem tragicznej historii. Kompozycja z lotu ptaka oddaje skalę odkrycia oraz precyzję badań terenowych, ukazując, jak praca archeologiczna przywraca pamięć ofiarom.

2. Praca w warsztacie jubilerskim z X-XI wieku na XXIX Festiwalu Słowian i Wikingów na Wolinie (fot. Bartek Janiczek). Studio fotograficzne Rekografia uchwyciło moment pracy średniowiecznego rzemieślnika w warsztacie jubilerskim. Iskry buchające z paleniska ożywiają klimat epoki, podkreślając autentyczność odtworzenia dawnych technik rzemieślniczych. Ciepłe światło i skupienie rzemieślnika tworzą niezwykłą atmosferę, łącząc historię, tradycję i kunszt, który przyciąga uwagę zarówno miłośników historii, jak i fotografii.

3. Rekonstrukcja szat młodego władcy ze średniowiecznej Nubii (fot. Paulina Matusiak i Eddy Wenting). Fotografia ukazuje wierną rekonstrukcję stroju młodego nubijskiego władcy opartą na malowidłach z katedry w Faras. Efekt prac zespołu z Wydziału Archeologii UW i Wydziału Projektowania USWPS pozwala przywrócić do życia bogactwo kultury królewskiej Nubii sprzed tysiąca lat. Zestawienie z oryginalnymi malowidłami podkreśla autentyczność odtworzenia, ukazując efekt pracy archeologów, projektantów i historyków, którzy tchnęli nowe życie w postaci z przeszłości.

Polscy archeolodzy od lat przecierają szlaki na światowych stanowiskach. Kategoria NAJWAŻNIEJSZE ZAGRANICZNE ODKRYCIE POLSKICH ARCHEOLOGÓW 2024 wyróżnia największe sukcesy badawcze za granicą, które pokazują, że nasi naukowcy mają ogromny wkład w odkrywanie tajemnic przeszłości nie tylko Polski, ale i całego świata. Oto najlepsi:

1. Innowacyjne narzędzia sprzed 70 tys. lat i ślady pradziejowych migracji - Tien Szan (Uzbekistan). Podczas badań w górach Tien Szan polski zespół pod kierownictwem dr hab. Małgorzaty Kot (Wydział Archeologii UW), z udziałem prof. Marcina S. Przybyły (UJ) i Gayrathona Mukhtarova (Uzbecka Akademia Nauk), odkrył narzędzia krzemienne sprzed 70 tys. lat. Znalezisko wskazuje na innowacyjną technologię produkcji seryjnych wiórów kamiennych, która wyprzedza znane dotąd podobne rozwiązania o kilkadziesiąt tysięcy lat!

2. Najstarszy znany wrak przewożący sztaby miedzi - Zatoka Antalya (Turcja). Na wrak statku z XVI–XVII w. p.n.e. natrafił turecki zespół kierowany przez prof. Hakana Oniza z Akdeniz University. W badaniach pozostałości przewożącego sztaby miedzi statku, przez dwa tygodnie brał udział jednak także zespół z Centrum Archeologii Podwodnej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. To efekt wieloletniej współpracy, zintensyfikowanej dzięki działalności w ramach inicjatywy UNESCO/UNITWIN for Underwater Archaeology. Najnowsze znalezisko jest jednym z najstarszych tego typu na świecie.

3. Unikalne cmentarzysko zwierząt z czasów rzymskich - Berenike (Egipt). Na cmentarzysku w antycznym porcie Berenike, nad Morzem Czerwonym, polscy archeolodzy odkryli ponad 200 nowych pochówków zwierząt, w tym małp, psów i kotów z I-II wieku n.e. Szczególnie wyjątkowe są groby małp – każda była owijana w tkaniny i chowana z zabawkami. Znaleziska, w tym pochówki cielców ofiarnych, rzucają nowe światło na życie emocjonalne Rzymian na wschodnich rubieżach imperium. Badania prowadzi międzynarodowy zespół pod kierunkiem dr hab. Marty Osypińskiej z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego.

W kategorii NAJWAŻNIEJSZE ODKRYCIE ARCHEOLOGICZNE W POLSCE 2024 oceniano najważniejsze wyniki badań, które poszerzają wiedzę i pokazują, że nad Wisłą i Odrą wciąż kryje się wiele do odkrycia. Najlepsi:

1. Pierwsze w Polsce jeziorne stanowisko rytualne kultury lateńskiej - Kujawy (kujawsko-pomorskie). Podczas podwodnych badań na Kujawach archeolodzy z Uniwersytetu Warszawskiego pod kierownictwem prof. dr hab. Bartosza Kontnego odkryli depozyt rytualny kultury lateńskiej z III w. p.n.e. W jego skład wchodziły sierpy, fragmenty pochew mieczy oraz pasy łańcuchowe. Znalezisko przesuwa granice wpływów Celtów o około 200 lat wstecz, wskazując na ich aktywność na tych terenach znacznie wcześniej niż dotychczas sądzono.

2. Kość z nacięciami najstarszym przejawem sztuki (sprzed 115 tys. lat) - Jaskinia w Dziadowej Skale (śląskie). Kość niedźwiedzia brunatnego z nacięciami została ponownie przeanalizowana po niemal 70 latach od odkrycia. Badania pod kierunkiem dr. hab. Tomasza Płonki, prof. UWr i prof. dr hab. Andrzeja Wiśniewskiego z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego wykazały, że licząca 115–130 tys. lat ozdoba mogła służyć jako forma notacji numerycznej, co świadczy o kreatywności neandertalczyków.

3. Grób Huna i Europejczyka z okresu wędrówek ludów - Czulice (małopolskie). Wspólny pochówek dwóch chłopców, w tym jednego ze zdeformowaną czaszką, odkryto już w 2018 roku. Obok zmarłych złożono psa, kota i wronę, co wskazuje na rytualny charakter grobu. Najnowsze badania, prowadzone przez interdyscyplinarny zespół z Polski i Szwecji pod kierownictwem archeologa Jakuba M. Niebylskiego z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN, ujawniły, że grób datowany na lata 395–418 n.e., stanowi jedno z najwcześniejszych świadectw obecności Hunów w Europie.

Więcej szczegółów na temat nagrodzonych można znaleźć na stronie internetowej https://archeologia.com.pl/archeologiczne-sensacje-2024/ oraz na kanale YouTube @ArcheologiaŻywa.

Nauka w Polsce

zan/