Dr Dominika Kuźma jest adiunktem w Instytucie Fizyki Jądrowej im. Henryka Niewodniczańskiego Polskiej Akademii Nauk. Znalazła się w finale XX konkursu Popularyzator Nauki w kategorii Naukowiec. Konkurs Popularyzator Nauki organizowany jest przez serwis Nauka w Polsce, wydawany przez Fundację Polskiej Agencji Prasowej. Zwycięzców poznamy w grudniu.

Dr Dominika Kuźma jako dziecko zadawała mamie mnóstwo pytań, często dociekając „dlaczego?” i „co się stanie, jeśli...?” W szkole podstawowej na fizykę z chęcią przygotowywała różne eksperymenty związane z tematem lekcji, jeśli tylko udało jej się coś wymyślić lub znaleźć w książce. Poszła na studia z matematyki – ale jak mówi w rozmowie z Nauka w Polsce - „to nie było wystarczające i jako drugi kierunek ukończyła fizykę.

„Wierzę, że fizyka sama w sobie ma coś zachwycającego, a ja staram się być jej przewodnikiem, wskazując fascynujące aspekty i tłumacząc, jak działają” - mówi finalistka konkursu Popularyzator Nauki. Jej zdaniem „odrobina entuzjazmu i przystępne wyjaśnienia wystarczą, aby ktoś zaczął odkrywać jej piękno”.

Chociaż dociera do wszystkich odbiorców, bez względu na wiek, to praca z najmłodszymi uczestnikami – dziećmi w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym - jest jej szczególnie bliska. "Dzieci są idealnymi odbiorcami każdej nauki, ponieważ są nieustraszone w zadawaniu pytań, także tych najprostszych, które często okazują się dla nas dorosłych trudne, bo już dawno uznaliśmy je za >oczywiste<" - mówi dr Kuźma.

Jej zdaniem dzieci mają też „naturalny głód wiedzy, chłoną ją niczym gąbka wodę”. „Uwielbiają samodzielnie doświadczać nowych rzeczy. A eksperymentowanie i zabawa to wspaniałe drogi do odkrywania fizyki" - uważa dr Kuźma.

Chociaż popularyzacją fizyki zajmuje się od kilkunastu lat, to jej aktywność zintensyfikowała się szczególnie od 2013 roku dzięki rozpoczęciu współpracy z Fundacją Wspierania Edukacji przy Stowarzyszeniu Dolina Lotnicza w Rzeszowie, gdzie prowadziła wykłady i warsztaty dla dzieci i młodzieży na Podkarpaciu. Z upływem czasu jej praca stała się bardziej zróżnicowana i obejmowała zarówno pokazy eksperymentalne, jak i warsztaty tematyczne skierowane do różnych grup wiekowych.

Jest autorką i kierowniczką projektu „Fizyka kluczem do zrozumienia świata” (edycja 1 i 2). 

Poza tym, zaprojektowała i zrealizowała projekt Namiot Młodego Naukowca, w ramach którego w wakacje w 2023 i 2024 roku w specjalnie zorganizowanym namiocie na terenie Instytutu Fizyki Jądrowej PAN, wśród zieleni i drzew odbywały się warsztaty. 

Skąd taki pomysł? "Może iskierką był widok rozentuzjazmowanych dzieci podczas pokazów popularnonaukowych? Gdy pytałam, czy ktoś z widowni chce mi pomóc, widziałam las rąk podniesionych do góry" - zastanawia się kandydatka do tytułu Popularyzator Nauki. "Chciałam stworzyć dla nich przestrzeń, gdzie mogłyby same eksperymentować, coś skonstruować i zastanowić się jak to działa" - opowiada popularyzatorka. Jej zdaniem jest to bardzo ważne w dzisiejszym "wirtualnym świecie".

Inspiracją była dla niej też książka, którą pamięta z dzieciństwa "Zrób to sam" Adama Słodowego. „Fascynująca!” - ocenia. Z sentymentem wspomina, że za jej dzieciństw majsterkowanie i eksperymentowanie to była najlepsza zabawa. I cytuje słowa wypowiedziane ponad dwa tysiące lat temu przez Konfucjusza: „Powiedz mi, a zapomnę, pokaż mi, a zapamiętam, pozwól mi zrobić, a zrozumiem”.

W warsztatach „Namiot Młodego Naukowca” wzięło udział łącznie około 3 000 uczestników.

Podczas pandemii dr Kuźma przeniosła część swojej działalności do świata online. Jej warsztaty i pokazy cieszyły się dużym zainteresowaniem, co potwierdzają tysiące widzów jej aktywności. Po zniesieniu restrykcji wróciła do bezpośredniego kontaktu z publicznością, co spotkało się z ogromnym entuzjazmem uczestników. Jednocześnie nadal prowadzi aktywności online, docierając do odbiorców z całej Polski. Jej inicjatywy organizowane są z okazji Dnia Nauki Polskiej, Dnia Dziecka czy wakacji. Współpracuje z placówkami edukacyjnymi i centrami nauki, takimi jak Podkarpackie Centrum Nauki „Łukasiewicz”, co umożliwia jej docieranie do różnych regionów kraju.

Dr Kuźma brała udział w bardzo wielu wydarzeniach popularyzujących naukę, m.in. w Kosmicznych Warsztatach, Piwniczce Konstruktora, Warsztatach Młodego Inżyniera, Eko-Konstruktorze. Organizuje też wizyty w przedszkolach i szkołach pod hasłem „Ekscytująca Fizyka", „Fizyka dla smyka”, „Mikołajkowe spotkanie z Fizyką”, wydarzenia dla dzieci wczesnoszkolnych w IFJ PAN, pokazy popularnonaukowe dla studentów Jasielskiego Uniwersytetu Dziecięcego w IFJ PAN.

W jej pokazach wzięły udział tysiące osób. W „Zaskakującej Fizycea” (styczeń 2022 r.) – zarejestrowano ponad 25 tysięcy uczniów z 853 różnych klas/szkół z całej Polski.

Jaki ma sposób na nawiązanie kontaktu z widownią i przekazanie wiedzy o fizyce?

"Staram się po prostu być sobą, dzielić się swoją pasją i pokazywać, co sama w fizyce uważam za ciekawe, z ogromną nadzieją, że może to być interesujące również dla nich" - odpowiada dr Kuźma. Jak mówi, próbuje słuchać swoich odbiorców i wprowadzać zmiany, jeśli czuje, że coś mogłaby zrobić lepiej.

Dr Kuźma przyznaje, że często spotyka się ze stwierdzeniem, że fizyka jest trudna, szczególnie dla humanistów. "Czy tak naprawdę jest? - moim zdaniem nie" - podkreśla popularyzatorka nauki. „Jeśli chcemy zrozumieć prawa fizyczne, powinniśmy zacząć od zrozumienia jednego najprostszego elementu w tym prawie (wprowadzić wiele uproszczeń), a potem krok po kroku wspinać się po drabinie tego prawa, aż w końcu uda się nam dotrzeć na sam szczyt” - opisuje. „Skakanie od razu na sam szczyt raczej się nie uda – przynajmniej ja tego nie potrafię” - dodaje finalistka.

Poza wykładami i pokazami dr Kuźma organizuje konkursy i gry związane z fizyką, m.in. konkursy „Oczarowani Fizyką”, quizy „Zmierz się z Fizyką”, czy grę „Zajrzyj w głąb Wszechświata".

Która forma popularyzacji najbardziej się jej zdaniem sprawdza? „Myślę, że gry i konkursy działają na dzieci i młodzież mobilizująco, bo pozwalają im wejść w interakcję i wyrazić własne rozumienie fizyki” - podkreśla. Jej zdaniem w ten sposób fizyka staje się dla nich nie tylko teorią, ale czymś, czym sami mogą się pobawić i podzielić z innymi. "A element rywalizacji wciąga ich jeszcze bardziej” - zauważa.

Co jest dla niej trudnego w popularyzacji nauki? „Największym wyzwaniem jest dla mnie czas" - odpowiada dr Kuźma. "Organizuję pracę od przygotowań, poprzez realizację i aż po „posprzątanie” – zajmuje to mnóstwo czasu, ale końcowy efekt daje satysfakcję” - mówi.

Deklaruje, że popularyzacja fizyki nauczyła ją, że warto popularyzować naukę, dzielić się swoją pasją z innymi. "Warto to robić, mimo zmęczenia i przeciwności losu. Uśmiechnięte twarze odbiorców, oklaski i częste indywidualne podziękowania – to wszystko daje energię i poczucie, że to, co robię, ma sens” - przekonuje. Dodaje, że popularyzacja nauczyła ją pogłębiania wiedzy, bo bez dogłębnego zrozumienia tematu nie uda się wyjaśniać go innym.

Dr Kuźma stara się również dotrzeć do osób o szczególnych potrzebach. Wraz z innymi naukowcami przygotowuje filmy upowszechniające wiedzę o fizyce i innych naukach ścisłych, do których dołącza polski język migowy oraz audiodeskrypcję, aby umożliwić szerszy dostęp do wiedzy naukowej.

Transmisje na żywo pokazów popularnonaukowych oraz nagrodzone filmy przygotowane przez dzieci, młodzież, dorosłych i rodziny w ramach konkursów można znaleźć na kanale YouTube.

Anna Mikołajczyk-Kłębek, Nauka w Polsce

amk/ agt/