Instytut Genetyki Człowieka PAN jest jednym z finalistów tegorocznej edycji konkursu Popularyzator Nauki, w kategorii Instytucja.

Naukowcy z Instytutu Genetyki Człowieka PAN przygodę z popularyzacją nauki rozpoczęli już w 2008 roku. Wtedy po raz pierwszy otworzyli drzwi laboratoriów dla dzieci i młodzieży. Od tamtej pory nieustannie rozwijają edukacyjną ofertę, odpowiadając na potrzeby różnych grup wiekowych. Specjaliści regularnie zapraszają najmłodszych, młodzież i dorosłych do wspólnego odkrywania tajemnic DNA. „To właśnie w naszych laboratoriach dzieci w wieku przedszkolnym zakładają białe fartuchy, uczniowie podstawówek z zapałem mieszają odczynniki, a licealiści pytają o najnowsze techniki edycji genomu” – podkreślają.

Pracownicy instytutu starają się pokazywać, że nauka to przygoda, która może zacząć się od doświadczeń robionych w probówce - i doprowadzić do zrozumienia, jak działa ludzki organizm.

Od 2008 zespół prowadzi Warsztaty Genetyczne, które rozrosły się w prawdziwą markę edukacyjną. W ciągu ostatnich czterech lat naukowcy zorganizowali ponad 130 spotkań, podczas których około 3200 dzieci mogło poznać świat genetyki „od środka” – obserwując naukowców przy pracy, zwiedzając laboratoria i samodzielnie wykonując doświadczenia.

„Dbamy o różnorodność tematów: od genetyki nowotworów i immunologii, przez biologię rozrodu, po fascynujący świat komórek macierzystych i modeli badawczych” – podkreślają eksperci.

Jednym z ulubionych przez zespół sposobów promowania nauki jest Mobilna Akademia Nauki (MAN) – program, który pozwala im opuszczać laboratoria i wyjeżdżać do szkół. „To podróżująca »walizka pełna nauki«, dzięki której uczniowie odkrywają, dlaczego Krysia ma piegi, Olek jest wyższy od Romka, a wirusy wcale nie są tak straszne, gdy zrozumiemy ich budowę. Dotarliśmy już do tysięcy dzieci i młodzieży – tylko podczas jednej edycji odwiedza nas ponad tysiąc uczestników. MAN to unikat na skalę kraju: zajęcia prowadzą czynni naukowcy, którzy na co dzień badają ludzkie geny przy użyciu najnowszych technik” – mówią.

W eksperci 2016 roku powołali Zespół ds. Koordynacji Upowszechniania i Popularyzacji Nauki oraz Stowarzyszenie „Gen-i-już”, by formalnie scalić swoje inicjatywy. Pozwoliło to także na rozszerzenie działalności, adresowanej teraz nie tylko dla dzieci i młodzieży, ale także dla seniorów. W ramach programów profilaktyki nowotworów przygotowali dla nich cykl spotkań, które łączyły nowoczesną wiedzę medyczną z praktycznymi wskazówkami prozdrowotnymi.

Od 2014 roku naukowcy Instytutu są również obecni podczas największych wydarzeń naukowych w regionie: Poznańskiego Festiwalu Nauki i Sztuki, Nocy Naukowców, Nocy Biologów, Tygodnia Mózgu czy Dnia Hematologii. Tylko podczas ubiegłorocznej Nocy Naukowców Instytut odwiedziło ponad 320 osób, które mogły poznać sekrety DNA, zobaczyć pod mikroskopem komórki i dowiedzieć się, jak działają szczepionki. Eksperci współorganizują także różne specjalistyczne wydarzenia, takie jak cykl „Hematology Day”, popularyzując najnowszą wiedzę o nowotworach krwi i innowacyjnych terapiach. W latach 2020-21 zrealizowali projekt „Poznaj fascynujący świat genetyki!” dla dzieci przedszkolnych i wczesnoszkolnych, dofinansowany przez MNiSzW. W 2023 roku rozpoczęli projekt „Naukę mamy w genach!”, finansowany przez MEN, i dołączamy do międzynarodowego projektu SUSTAINIGHT w ramach programu Horyzont Europa, aby w kolejnych latach współtworzyć Noc Naukowców.

Działania te spotykają się z wyraźnym uznaniem. Na przykład „Mobilna Akademia Nauki – Nie taki wirus straszny” została wyróżniona w konkursie INICJATORY 2022 jako innowacyjna inicjatywa popularyzująca naukę. Dzięki tej wieloletniej aktywności eksperci z IG PAN stworzyli społeczność, która nie tylko uczy się, czym jest DNA, mutacja czy komórka macierzysta, ale przede wszystkim odkrywa, że nauka należy do wszystkich.

„Wierzymy, że każda probówka może stać się oknem na świat – a każda rozmowa z naukowcem inspiracją do zadawania pytań i poszukiwania odpowiedzi” – podkreślają genetycy.

Za swoje największe popularyzatorskie dokonanie uważają „Mobilną Akademię Nauki (MAN): Czy warto być naukowcem?”. „MAN to coś więcej niż warsztaty – to most między laboratorium a szkołą, który pozwala młodym ludziom zobaczyć, że nauka ma realny wpływ na ich życie i zdrowie, a bycie naukowcem to zawód pełen wyzwań, pasji i sensu” – stwierdzają. W jednym z eksperymentów w ramach tego projektu uczniowie samodzielnie wyizolowali swoje DNA, a następnie zakodowali litery imion w formie spersonalizowanych „bransoletek genetycznych”.

Naukowcy podkreślają, że odbiorcami ich popularyzatorskich działań są mieszkańcy całej Wielkopolski w każdym wieku. Zespół publikuje też relacje ze swoich działań. Fotorelacje można znaleźć na stronie, a na tej stronie – krótki reportaż z warsztatów genetycznych dla dzieci w IGC PAN.

Marek Matacz

mat/ zan/