Karpaty to jedna z najważniejszych europejskich ostoi rysi eurazjatyckich. Eksperci z Europejskiej Inicjatywy na rzecz Dużych Drapieżników Światowej Unii Ochrony Przyrody (Large Carnivore Initiative for Europe IUCN) oceniają, że żyje tu ponad dwa tysiące tych dużych dzikich kotów. Góry są intensywnie przekształcane przez gospodarkę leśną, rozwój zabudowy i infrastruktury transportowej, co wpływa na populacje dużych ssaków drapieżnych.

Naukowcy z Czech, Słowacji i Polski zbadali, jak żyjące w Karpatach rysie eurazjatyckie reagują na powodowane przez ludzi przekształcenia krajobrazu. Wyniki badań ukazały się w czasopiśmie "Scientific Reports".

W latach 2011-2022 badacze odłowili 35 rysi w specjalne pułapki skrzyniowe, wyposażone w systemy alarmowe. Następnie wyposażyli koty w obroże posiadające urządzenie lokalizacyjne oparte na systemie GPS. Każdego dnia obroże wysyłały naukowcom współrzędne miejsc, w których przebywały dzikie koty. Po zakończeniu pracy, trwającej zazwyczaj kilkanaście miesięcy, obroże rozpinały się dzięki automatycznym zamkom magnetycznym i spadały. Część z obroży udało się odzyskać i ponownie użyć. Lokalizacje nadesłane z obroży pozwoliły ocenić, jak wielkie areały użytkują rysie, a analizy z wykorzystaniem systemów informacji przestrzennej (GIS) wskazały na czynniki wpływające na użytkowanie przez nie przestrzeni.

Naukowcy odkryli, że samce rysi wykorzystują znacznie większe areały (średnio 283 km2) niż samice (średnio 148 km2). Co więcej, samice wychowujące kocięta użytkowały areały o znacznie mniejszej powierzchni (średnio 78 km2). Młode rysie po opuszczeniu areałów swoich matek podejmowały wędrówki na odległość od 12 do 90 km i osiedlały się w nowych miejscach. Nierzadko podczas takich wędrówek pokonywały granice państwowe. Jak podkreśla współautor badań dr hab. Robert Mysłajek, profesor na Wydziale Biologii Uniwersytetu Warszawskiego i wiceprezes Stowarzyszenia dla Natury „Wilk”, rysie w Karpatach Zachodnich nieustannie pokonują granice pomiędzy Polską, Słowacją i Czechami, co pokazuje, że kraje te powinny nie tylko wspólnie prowadzić monitoring ich populacji, ale także koordynować ochronę gatunku.

Ciekawe okazały się wyniki analiz czynników wpływających na wielkość areałów rysi. Kluczowa okazała się liczebność sarny, będącej podstawą diety tych drapieżników. Im więcej było saren na danym terenie, tym mniejsze były areały rysi. Z kolei wraz ze wzrostem zagęszczenia dróg i związaną z tym fragmentacją środowiska areały rysi powiększały się.

Rysie wykazywały też duże przywiązanie do miejsc bytowania w kolejnych latach życia. Zaobserwowano także małe nakładanie się terytoriów dorosłych samców i znaczne odległości między centrami ich aktywności. Znacznie bardziej nakładały się areały osobnicze samców i samic, a tendencja ta zwiększała się zimą, gdy trwa okres godowych rysi.

W informacji przekazanej serwisowi Nauka w Polsce naukowcy podkreślają, że uzyskane wyniki pomogą w tworzeniu wspólnych transgranicznych programów ochrony rysi. Jest to ważne na przykład dla realizacji celów Konwencji Karpackiej, których stronami są zarówno Czechy i Słowacja, jak i Polska.

Nauka w Polsce

zan/ agt/