Ludzie, którzy muszą podjąć trudną decyzję, zwykle zaczynają od zebrania jak największej ilości informacji. Jak jednak sugerują nowe wyniki badań, większość ludzi podejmuje w rzeczywistości gorsze, a nie lepsze decyzje, gdy podać im dodatkowe fakty i szczegóły.

„To sprzeczne z intuicją, ponieważ wszyscy lubimy myśleć, że mądrze wykorzystujemy informacje do podejmowania mądrych decyzji” – powiedziała profesor Samantha Kleinberg, główna autorka artykułu i informatyk w Stevens Institute of Technology w Hoboken (USA). „Ale jeśli chodzi o informacje, więcej niekoniecznie znaczy lepiej” - dodała.

Aby zbadać, w jaki sposób ludzie podejmują decyzje, naukowcy zazwyczaj tworzą proste diagramy - lub modele przyczynowe – które pokazują, jak różne czynniki logicznie oddziałują na siebie, dając określone wyniki. Jeśli chodzi o opisywanie abstrakcyjnych, hipotetycznych scenariuszy, np. starcia kosmitów na imprezie tanecznej, większość ludzi może skutecznie uzasadnić takie modele, jako że nie mają żadnych uprzedzeń ani z góry wyrobionych opinii na temat potańcówek z kosmitami. Ludzie podejmują dobre decyzje, ponieważ skupiają się na przekazywanych im informacjach.

Jak jednak wykazały badania Kleinberg, gdy chodzi o codzienne scenariusze, na przykład podejmowanie zdrowych decyzji dotyczących odżywiania, zdolność ludzi do skutecznego rozumowania prawie zanika. „Uważamy, że wcześniejsza wiedza i przekonania ludzi odwracają ich od modelu przyczynowego. Jeśli na przykład zastanawiam się nad tym, co zjeść, mogę mieć różnego rodzaju uprzedzenia na temat tego, co jest najlepsze do jedzenia, a to utrudnia efektywne wykorzystanie informacji, które posiadam" - wskazuje.

Aby zweryfikować tę hipotezę, Kleinberg i współautorka, Jessecae Marsh, psycholog poznawczy z Uniwersytetu Lehigh oparły się na badaniu przeprowadzonym w roku 2020 i przeprowadziły serię eksperymentów sprawdzających, jak zmienia się proces decyzyjny ludzi, którym przedstawiono modele przyczynowe dotyczące codziennych decyzji - od zakupu domu i utrzymywania właściwej masy ciała po wybór uczelni i zwiększenie frekwencji wyborczej. Szybko stało się jasne, że ludzie wiedzą, jak korzystać z modeli przyczynowych, ale nawet bardzo prosty model szybko stał się prawie bezużyteczny, gdy tylko dodano trochę dodatkowych szczegółów, wykraczających poza informacje absolutnie niezbędne do podjęcia dobrej decyzji.

„Naprawdę niezwykłe jest to, że nawet niewielka nadwyżka informacji ma duży negatywny wpływ na nasz proces decyzyjny – zaznaczyła Kleinberg. - Jeśli zdobędziesz zbyt dużo informacji, twoje decyzje szybko staną się tak złe, jak gdybyś nie miał żadnych informacji.”

Jeśli model przyczynowy pokazuje, że spożywanie słonej żywności podnosi ciśnienie krwi, ale pokazuje również poboczne informacje, na przykład, że picie wody zmniejsza pragnienie, ludziom znacznie trudniej jest dokonywać skutecznych wyborów dotyczących najlepszego sposobu utrzymania zdrowia. Kiedy jednak zespół Kleinberg podkreślił istotne informacje przyczynowe, zdolność ludzi do podejmowania dobrych decyzji szybko powracała.

„To istotne, ponieważ pokazuje, że problem nie polega tylko na tym, że ludzie są przytłoczeni samą ilością informacji, ale raczej na tym, że mają trudności z określeniem, na które części modelu powinni zwrócić uwagę” – wskazała Kleinberg.

Zdaniem autorek uzyskane wyniki maja znaczące implikacje w takich dziedzinach jak zdrowie publiczne, ponieważ oznaczają, że przekazy edukacyjne należy streścić do najważniejszych części i starannie przedstawić, aby wywarły pozytywny wpływ. „Jeśli dajesz ludziom listę rzeczy do rozważenia kiedy podejmują decyzję, czy nosić maseczkę, poddać się testowi na obecność wirusa Covid-19 albo co jeść lub pić, w rzeczywistości utrudniasz im podejmowanie dobrych decyzji” – powiedziała Kleinberg.

Nawet gdy Kleinberg i Marsh dali uczestnikom możliwość otrzymania większej lub mniejszej ilości informacji, ci, którzy prosili o więcej informacji, podejmowali gorsze decyzje niż ci, którzy prosili o mniej: „Jeśli dasz ludziom możliwość przemyślenia, nawet gdy proszą o dodatkowe informacje - mówiła Kleinberg - sprawy układają się źle. Ludzie potrzebują prostych i starannie ukierunkowanych modeli przyczynowych, aby podejmować dobre decyzje".

Jednym ze sposobów wspomagania podejmowania decyzji może być wykorzystanie chatbotów AI do dostosowywania informacji zdrowotnych lub porad żywieniowych do poszczególnych osób indywidualnie – zasadniczo wprowadzając złożony model przyczynowy do modelu AI oraz umożliwiając mu wykrywanie i podkreślanie tylko tych konkretnych informacji, które są najbardziej istotne dla konkretnej osoby.(PAP)

Autor: Paweł Wernicki

pmw/ agt/