Autorami publikacji jest trójka naukowców: dr Krzysztof Turczański, dr Marcin K. Dyderski, Agnieszka Andrzejewska.

Zamieranie jesionu trwa od lat 90. XX wieku. Przyczyną dewastacji jest grzyb Hymenoscyphus fraxineus, który rozprzestrzenia się w całej Europie, przyczyniając się do zamarcia dziesiątek tysięcy hektarów lasów z jesionem. Śmiertelność drzew oceniana jest na 69 proc., co wpływa na znaczące zmniejszenie się udziału tego gatunku w drzewostanie.

„Zamieranie jesionu ma olbrzymie konsekwencje dla funkcjonowania ekosystemów leśnych, gdyż jesion wyniosły jest siedliskiem życia wielu organizmów zależnych, zwłaszcza grzybów, porostów i mszaków epifitycznych. Jest też drzewem o ważnym znaczeniu gospodarczym, dostarczającym surowca drzewnego” – powiedział PAP dr Marcin K. Dyderski z Instytutu Dendrologii PAN, współautor publikacji.

Jesion zwyczajny jest gatunkiem związanym z żyzną i wilgotną glebą, budującym lasy łęgowe, stanowiące lokalne hotspoty różnorodności biologicznej – czyli obszary o wyraźnie większym bogactwie gatunków i strategii życiowych. Wcześniejsze badania wykazały, że jesiony rosnące w optymalnych dla siebie warunkach (na glebach żyznych, wilgotnych i o obojętnym odczynie), cechuje większa śmiertelność niż te, które rosną w mniej typowych dla niego miejscach. Dotyczy to zarówno dorosłych, jak i młodych drzew. Większość badań skupiona była jednak na dorosłych drzewach, podczas gdy niewielu badaczy zajmowało się młodym pokoleniem jesionu.

W badaniach opublikowanych na łamach "Forest Ecology and Management" zespół pod kierunkiem dr. Krzysztofa Turczańskiego z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, podjął się określenia czynników determinujących liczebność i stopień uszkodzeń młodego pokolenia jesionu, pojawiającego się na siedliskach suboptymalnych. W sąsiedztwie drzewostanów z dominacją jesionu naukowcy analizowali wpływ odległości od źródła nasion, warunków glebowych oraz roślinności runa na młode jesiony. Opracowane przez nich modele wykazały, że wraz z odległością od źródła nasion maleje liczba młodych drzew, ale jednocześnie zmniejsza się też poziom ich uszkodzeń. Ma to związek z trudniejszym przekazywaniem zarodników grzyba powodującego zamieranie w mniejszym zagęszczeniu drzew. Badacze wykazali też, że poziom uszkodzeń drzewek jest mniejszy na glebach z mniejszą dostępnością wody i mniej żyznych.

Z przeprowadzonych analiz wynika, że siedliska suboptymalne, na których jesion produkuje mniejszą ilość potomstwa, zmniejszają ryzyko uszkodzeń przez grzyba powodującego zamieranie jesionów, ale także zmniejszają ryzyko zgryzania przez jeleniowate. Mogą więc być schronieniem dla nowego pokolenia jesionu przed chorobą, która najbardziej atakuje drzewostany z dużym udziałem tego gatunku. Pojedyncze drzewa, które przetrwają zamieranie, mogą w przyszłości stać się źródłem nasion umożliwiającym naturalny powrót jesionu do lasów, w których wcześniej miał duży udział. Z tego względu wyniki badań będą miały zastosowanie w leśnictwie i ochronie przyrody. Pomogą w planowaniu zachowania zasobów genowych jesionu i wspomagania jego powrotu lub reintrodukcji. Siedliska nietypowe będą brane pod uwagę jako dodatkowy element wspomagający planowanie.

PAP - Nauka w Polsce, Urszula Kaczorowska

uka/ agt/