Prof. Bożena Kamińska-Kaczmarek laureatką Nagrody FNP 2021

Prof. Bożena Kamińska-Kaczmarek (ur. 1961 r.) została nagrodzona przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej za poznanie mechanizmu, za pomocą których komórki układu odpornościowego zamiast niszczyć glejaka (nowotwór mózgu), wspierają jego rozwój.

Badaczka specjalizuje się w biologii molekularnej i neurobiologii. Pracuje w Instytucie Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN w Warszawie, gdzie jest kierownikiem nowego Laboratorium Neurobiologii Molekularnej. Na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym pełni funkcję dyrektora Studium Medycyny Molekularnej.

Prace laureatki wykazały, że nowotwór produkuje sygnały, które zmieniają właściwości mikrogleju (komórek odpornościowych, stale obecnych w ośrodkowym układzie nerwowym) i powodują, że zamiast zwalczać nowotwory, komórki te wspierają rozwój guza i blokują odpowiedź przeciwnowotworową. To odkrycie otworzyło nową drogę w dziedzinie badań nad guzami mózgu, a wiele laboratoriów na całym świecie rozpoczęło prace nad biologią mikrogleju.

Prof. Kamińska-Kaczmarek opisała szczegółowo proces aktywacji mikrogleju przez komórki glejaka. Okazało się, że podczas gdy patogeny wywołują odpowiedź zapalną, mobilizującą układ odpornościowy, w przypadku glejaka tak się nie dzieje. Glejak przeprogramowuje działanie mikrogleju i zmienia funkcje komórek odporności. Aktywowany jest inny zestaw genów i czynników zaangażowanych w migrację i różnicowanie komórek układu odpornościowego w taki sposób, że układ ten zaczyna działać wadliwie.

Kolejne badania kierowane przez prof. Kamińską-Kaczmarek pokazały, że jednym z zadań zmienionego mikrogleju w glejaku jest wydzielanie enzymów, które rozcinając macierz pozakomórkową, ułatwiają migrację komórek nowotworowych. Dlatego guz stale się rozprzestrzenia i trudno go zoperować. W środku guza gromadzą się też inne komórki – makrofagi – one również blokują prawidłową odpowiedź odpornościową.

Dokonania prof. Bożeny Kamińskiej-Kaczmarek przyczyniły się do opracowania zaawansowanych terapii w leczeniu glejaka i mogą dać początek kolejnym. Celując w różne populacje makrofagów, można będzie w przyszłości zahamować rozwój guza lub odpowiednio zmobilizować układ odpornościowy chorego do walki, by mógł zwalczyć nowotwór. Prof. Kamińska-Kaczmarek pracuje m.in. nad specjalistyczną platformą do kompleksowej diagnostyki i spersonalizowanej terapii w neuroonkologii.

Wadliwe działanie mikrogleju występuje również w chorobie Alzheimera. Jest zatem bardzo prawdopodobne, że metody opracowane przez laureatkę przyczynią się do rozpoczęcia badań nad różnorodnymi zaburzeniami neurologicznymi i neurodegeneracyjnymi.

Prof. Kamińska-Kaczmarek otrzymała tytuł profesora nauk biologicznych uzyskała w 2003 roku.

Związana była z wieloma zagranicznymi ośrodkami naukowymi. Staż podoktorski odbywała w kanadyjskim McGill University, współpracowała m.in. z amerykańskim Brain Research Institute UCLA, była profesorem wizytującym (Nanshan Scholar) na Uniwersytecie Medycznym w Guangzhou.

Realizowała ponad 44 rodzime i międzynarodowe granty badawcze. W swoim dorobku ma 134 publikacje naukowe (np. w Nature Communications i Cell) i 10 rozdziałów w książkach naukowych, ponad 6 tys. cytowań i indeks Hirscha sięgający 42.

Za pracę naukową uhonorowana została licznymi nagrodami m.in.: Nagrodą Prezesa Rady Ministrów za wybitną habilitację, Srebrnym Krzyżem Zasługi, Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej.

PAP - Nauka w Polsce

uka/ agt/