Prof. Matysiak nagrodzono za zidentyfikowanie kluczowych cech rynku i warunków pracy wpływających na dzietność.

Badania laureatki - łączące demografię, ekonomię i socjologię - pokazują, że stabilność zawodowa i poczucie bezpieczeństwa ekonomicznego, a także możliwości łączenia pracy zawodowej z opieką, mają kluczowe znaczenie dla decyzji o posiadaniu dzieci.

Już w jednej ze swoich pierwszych prac, opublikowanej w 2009 roku pt. Employment first, then childbearing, prof. Matysiak obaliła popularny mit, że praca zawodowa jest przeszkodą w posiadaniu dzieci. Na podstawie danych z Polski obejmujących okres po transformacji ustrojowej, wykazała, że kobiety nie rezygnują z macierzyństwa z powodu trudności z godzeniem pracy z obowiązkami rodzicielskimi. Jest wręcz przeciwnie – odwlekają decyzję o dziecku do momentu, aż zdobędą stabilne zatrudnienie. Praca zawodowa nie jest więc barierą, ale warunkiem świadomego macierzyństwa – kobiety potrzebują poczucia bezpieczeństwa, aby planować urodzenie pierwszego lub kolejnego dziecka. To wniosek, który ma ogromne znaczenie dla polityki społecznej: skuteczna polityka prorodzinna powinna nie tylko koncentrować się na zasiłkach czy ulgach podatkowych, ile na wzmacnianiu stabilności rynku pracy i na ograniczaniu niepewności zawodowej kobiet.

W kolejnych latach badaczka rozszerzyła swoje analizy na inne kraje europejskie. W pracy z 2021 roku wykazała, że wzrost bezrobocia, zwłaszcza w czasie kryzysu gospodarczego po 2008 roku, istotnie obniżył wskaźniki urodzeń. Związek między niepewnością ekonomiczną a decyzjami prokreacyjnymi okazał się silniejszy w latach recesji niż wcześniej, co potwierdziło znaczenie poczucia bezpieczeństwa i pewności jutra dla decyzji prokreacyjnych.

Jeszcze szersze spojrzenie przyniosły najnowsze badania prof. Anny Matysiak, dotyczące wpływu przemian technologicznych, które zachodzą na rynku pracy na dzietność. Naukowczyni wraz z zespołem wykazała że, regiony, w których nowe technologie (jak automatyzacja i robotyzacja) zmieniają strukturę zatrudnienia i ograniczają poczucie stabilności zawodowej, doświadczają spadku dzietności.

Ważnym osiągnięciem Anny Matysiak jest włączenie doświadczeń Europy Środkowo-Wschodniej do głównego, europejskiego nurtu badań nad dzietnością. Dotąd większość analiz koncentrowała się na krajach zachodnich, tymczasem – jak pokazują jej prace – postkomunistyczne społeczeństwa, charakteryzujące się wysoką aktywnością zawodową kobiet, konserwatywnymi normami społecznymi i ograniczonym wsparciem instytucjonalnym, dostarczają wyjątkowo cennego materiału badawczego. Zrozumienie procesów zachodzących w takich krajach, jak Polska, pozwala budować bardziej złożone teorie łączące indywidualne decyzje z warunkami rynku pracy.

Badania prof. Anny Matysiak pokazują, że decyzje o macierzyństwie nie są wyłącznie sprawą indywidualnych wyborów, ale odzwierciedlają złożoną sieć powiązań pomiędzy rynkiem pracy, polityką społeczną i kulturą. Jej prace pomagają lepiej zrozumieć, dlaczego w Europie rodzi się coraz mniej dzieci, i co można zrobić, aby wspierać zarówno rodziny, jak i rozwój zawodowy kobiet.

***

Anna Matysiak urodziła się w 1979 roku. Ukończyła dwa kierunki studiów w Szkole Głównej Handlowej (SGH) w Warszawie – ekonomię oraz metody ilościowe i systemy informacyjne (2003). W 2006 roku uzyskała tytuł European Research Master in Demography w Max Planck Institute for Demographic Research w Rostocku. Stopień doktora nauk ekonomicznych otrzymała w 2009 roku w SGH na podstawie pracy o współzależnościach między płodnością a aktywnością zawodową kobiet. W 2017 roku uzyskała habilitację z ekonomii, a w 2024 roku otrzymała tytuł profesora nauk społecznych w dyscyplinie ekonomia i finanse.

Karierę naukową rozpoczęła w Instytucie Statystyki i Demografii SGH, gdzie pracowała w latach 2003–2013. Następnie była zatrudniona w Wiedeńskim Instytucie Demograficznym Austriackiej Akademii Nauk (2013–2019). Od 2019 roku pracuje na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie kieruje Interdyscyplinarnym Centrum Badań nad Rynkiem Pracy i Rodziną (LabFam). Jest również redaktorką naczelną czasopisma „Demographic Research” i wiceprezydentką European Association for Population Studies (EAPS).

W 2019 roku otrzymała prestiżowy Consolidator Grant Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERC) na projekt LABFER dotyczący wpływu zmian technologicznych i globalizacji na dzietność. Jest również współautorką projektów realizowanych w ramach programów Horizon Europe i Narodowego Centrum Nauki.

Dorobek naukowy prof. Anny Matysiak obejmuje ponad 60 prac, w tym większość to artykuły w recenzowanych czasopismach. Jej prace są szeroko cytowane w międzynarodowej literaturze z zakresu demografii, ekonomii rodziny oraz socjologii.

Otrzymała wiele wyróżnień za osiągnięcia badawcze, m.in. stypendium START Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (2007), Nagrodę tygodnika „Polityka” (2009), Nagrodę Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego (2013), Nagrodę Narodowego Centrum Nauki (2013) oraz Nagrodę Dirka J. van de Kaa Europejskiego Towarzystwa Badań nad Ludnością (2018).

Nauka w Polsce

ekr/ zan/