Pięćdziesięciolecie laboratorium, zawierającego klimatyzowane komory do uprawy roślin, uświetnią też warsztaty dla młodzieży i prezentacja badań genetycznych i biotechnologicznych.

O historii i idei powstania Fitotronu opowie prof. dr hab. Agnieszka Płażek. Zaprezentuje ona archiwalne zdjęcia i dokumenty oraz sylwetkę prof. Adama Markowskiego, który w latach pięćdziesiątych uzyskał na budowę laboratorium 25 tys. dolarów z Fundacji Rockefellera. Uczelnia oraz Ministerstwo Nauki i Oświaty nie mogły wówczas sfinansować tej inwestycji z własnych pieniędzy. Dzięki dodatkowym środkom przekazanym przez władze PAN (3 miliony złotych i 100 tys. złotych dewizowych) udało się zorganizować naukowcom unikalne zaplecze badawcze i wyposażyć je w niezbędną aparaturę.

Laboratorium dawało możliwość wykonywania badań na roślinach w kontrolowanych warunkach termicznych, świetlnych i wilgotnościowych. Duża powierzchnia szklarni oraz komór izolowanych od warunków zewnętrznych, na której można było prowadzić uprawę tysięcy roślin odróżniała to miejsce od innych placówek naukowych. Tej klasy laboratoria działały w Europie tylko w Wagenningen w Holandii oraz w Kijowie, w ówczesnym ZSRR.

Budowa Fitotronu odbywała się w latach 1966-1970. Warunki klimatyczne były kontrolowane przez zespół urządzeń chłodniczych i sterujących. Pracownicy Akademii Rolniczej oraz Zakładu Fizjologii Roślin PAN stworzyli zespół badawczy zajmujący się poznawaniem złożonych fizjologicznych i biochemicznych procesów plonowania roślin uprawnych.

Obecnie Fitotron pozwala badać, jak plonują rośliny uprawne: w mrozie i w upale, w dużej i małej wilgotności oraz przy zmiennej koncentracji dwutlenku węgla. W klimatyzowanych komorach prowadzone są doświadczenia związane z genetyką i zróżnicowaniem odmian i gatunków.

Fitotron to komora lub pomieszczenie do uprawy roślin, wyposażona w urządzenia do klimatyzacji, sztucznego oświetlenia i wentylacji. W pracowni Fitotron zainstalowanych jest pięć klimatyzowanych komór, które różnią się od siebie wielkością powierzchni użytkowej, przeznaczeniem, jak również zakresem osiąganych temperatur.

Komora niskich temperatur umożliwia prowadzenie doświadczeń nad mrozoodpornością nowych linii i rodów roślin uprawnych w zakresie temperatur od minus 25 st. C do plus 5 st. C. W dużej komorze odbywają się doświadczenia wymagające większej liczby powtórzeń. Tutaj też naukowcy i studenci obserwują zróżnicowanie odmian lub gatunków w zakresie temperatur od plus 4 st. C do plus 30 st. C przy wilgotności powietrza od 40 do 80 proc. Trzy małe komory służą do typowych badań fizjologicznych przy zróżnicowanym oświetleniu, temperaturze, wilgotności i przy zmiennej koncentracji dwutlenku węgla. Komory te różnią się miejscem montażu lamp. Do każdej komory jest doprowadzone sprężone powietrze.

Laboratorium zostało zbudowane wspólnymi siłami Wyższej Szkoły Rolniczej (przemianowanej następnie na Akademię Rolniczą i później Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie) oraz Polskiej Akademii Nauk, której ówczesny Zakład Fizjologii Roślin, a obecny Instytut Fizjologii Roślin znalazł swoje miejsce właśnie w Fitotronie.

Konferencja odbędzie się pod hasłem „Laboratorium Fitotron – niezbędne narzędzie badawcze w naukach rolniczych”. Towarzyszyć jej będą wydarzenia popularnonaukowe, goście spoza uczelni zostaną zaproszeni do zwiedzania fitotronu, naukowcy zorganizują też warsztaty dla młodzieży. Oprócz pracowników naukowych UR z wykładami wystąpią naukowcy ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Politechniki Rzeszowskiej, Uniwersytetu Jagiellońskiego, eksperci z Ogrodu Botanicznego PAN w Powsinie, Instytutu Botaniki PAN w Krakowie.

Konferencja i warsztaty odbędą się w dniach 9-10 września w Instytucie Katalizy i Fizyki Powierzchni PAN, ul. Niezapominajek 21 w Krakowie.

PAP - Nauka w Polsce

kol/ agt/