W latach 20. XX wieku biolog John Bauman – opierając się na własnych badaniach, a w dużej mierze także na anegdotycznych doniesieniach – doszedł do wniosku, że szympansy są od czterech do ośmiu razy silniejsze od dorosłego człowieka. Kultura masowa chętnie podchwyciła tę sensacyjną informację.

Późniejsze badania nie potwierdziły opinii o nadludzkiej sile. Choć szympansy przewyższają pod tym względem dorosłych mężczyzn, nie jest to bardzo duża przewaga.

Chcąc sprawę wyjaśnić dr Matthew C. O\'Neill z University of Arizona College of Medicine-Phoenix dokonał przeglądu literatury i okazało się, że siła szympansów zmierzona przy zadaniach takich jak ciągniecie ładunku czy skakanie jest tylko 1,5 raza większa niż w przypadku człowieka.

Niektórzy naukowcy przypisywali fizyczną przewagę szympansów zdolności do generowania większej siły z określonej powierzchni przekroju mięśnia, albo do kurczenia się ich mięśni szybciej niż mięśnie człowieka, co pozwalałoby zwiększyć wytwarzaną moc.

Dr O\'Neill i jego koledzy przeprowadzili bezpośrednie pomiary właściwości włókien mięśniowych pobranych od szympansów, które zostały po śmierci zamrożone.

Naukowcy nie stwierdzili fundamentalnych różnic w kurczliwości pojedynczych włókien mięśniowych pomiędzy człowiekiem a szympansem, choć włókna szympansów były dłuższe od ludzkich. Ponadto w mięśniach szympansów dwa razy większy był odsetek włókien odpowiedzialnych za szybkie i silne ruchy. Włókna te pozwalają na przykład szybko biegać, ale też szybko się męczą.

Tymczasem u człowieka dominują włókna wolniejsze, ale zdolne do długotrwałego wysiłku. Innymi słowy, szympans ma mięśnie sprintera, człowiek – maratończyka.

Komputerowe symulacje sugerują, że te różnice zwiększają maksymalną siłę dynamiczną oraz moc mięśni szkieletowych szympansa o współczynnik 1,35 w porównaniu z mięśniami człowieka (co jest w dużym stopniu zgodne ze spotykanym w literaturze współczynnikiem 1,5). Prawdopodobnie takie właściwości mięśni pozwalają szympansom lepiej wspinać się na drzewa.

Szybko kurczące się włókna wydają się dominować u większości ssaków - od myszy po konie. Jedynymi znalezionymi przez autorów badań zwierzętami o mięśniach podobnych do ludzkich okazały się lori – niewielkie, powolne południowoazjatyckie ssaki naczelne o nocnym trybie życia.

W przypadku ludzi krótsze i wolniejsze włókna mięśniowe wyewoluowały prawdopodobnie w związku z pionową postawą i koniecznością przebywania dłuższych dystansów, spekulują autorzy badań. Nie jest jasne, dlaczego zmiana włókien na wolniejsze i wytrzymalsze dotyczyła zarówno dolnej, jak i górnej połowy ciała. Być może odsetek poszczególnych włókien w całym układzie mięśniowym regulują określone geny. Mogą to wyjaśnić dalsze badania.(PAP)

pmw/ jjj/