Roślinom można przypisać swoisty rodzaj inteligencji, dowodzi neurobiolog roślinny, Stefano Mancuso z Międzynarodowego Laboratorium Neurobiologii Roślin we Florencji, który wraz z dziennikarką Alessandrą Viola napisał książkę „Brilliant Green: the Surprising History and Science of Plant Intelligence” (2015, Island Press).

W opinii wielu europejskich filozofów z poprzednich stuleci, m.in. Kartezjusza, zwierzęta były niczym więcej niż ruchomymi maszynami, rządzącymi się najwyżej instynktem. Dopiero w niedawnych czasach zaczęto dowodzić, że nie tylko potrafią one myśleć i czuć, ale wykazują też pod tym względem różnice osobnicze. Biolodzy donosili o tym, że zwierzęta potrafią wytwarzać narzędzia i posługiwać się nimi, komunikować się w skomplikowany sposób i okazywać złożone emocje.

Uznanie roślin za coś więcej niż automaty wydaje się jednak jeszcze trudniejsze, ponieważ nie posiadają one mózgu ani układu nerwowego. Według Stefano Mancuso, jeżeli zdefiniujemy inteligencję jako umiejętność rozwiązywania problemów, to okaże się, że rośliny znakomicie potrafią to robić. Już Karol Darwin uważał, że końcówki korzeni roślin działają nieco podobnie jak mózgi niższych zwierząt.

Mancuso przywołuje badania ostatnich 50 lat. Można z nich wywnioskować, że rośliny uczą się, pamiętają, przetwarzają informacje, rozwiązują problemy, komunikują się i śpią. Z takiej perspektywy trudno jest nazwać je po prostu automatami.

Naukowcy odkryli u roślin kilkanaście różnych „zmysłów”, służących do kontaktów ze środowiskiem. Mierzą one kierunek przyciągania ziemskiego, wilgotność czy pole elektromagnetyczne. Rośliny komunikują się na różne sposoby. Najczęściej za pomocą sygnałów chemicznych, ale również za sprawą drgań. Co więcej, wymieniają informacje nie tylko z roślinami z sąsiedztwa, ale również z owadami czy innymi zwierzętami.

Rośliny mają do czynienia z podobnymi problemami jak zwierzęta, jednak inaczej podchodzą do ich rozwiązywania. Muszą rozmnożyć się, znaleźć źródło energii, odstraszyć drapieżniki.

Tego pierwszego dokonują na wiele sposobów, stosując różnorodne techniki przywabiania zapylaczy. Dostarczają im pożywienia lub wabią feerią barw. Podobno potrafią rozróżnić lepszych i gorszych zapylaczy, ułatwiając zadanie tym pierwszym.

Rośliny wytworzyły również wiele toksyn do odstraszania wrogów. Używają prawdziwej broni chemicznej, którą emitują na liście w momencie ataku wrogich owadów.

Mancuso podkreśla, że bardzo skomplikowany układ interakcji można zauważyć w korzeniach. Naukowcy obserwują, że nie rosną one przypadkowo, ale tak, aby jak najlepiej przyswajać wodę i gromadzić minerały. Zaobserwowano, że korzenie zmieniają kierunek jeszcze zanim napotkają przeszkodę, co sugerowałoby, że w jakiś sposób ją „dostrzegają”.

Zdaniem Mancuso końcówki korzeni u roślin przypominają nieco neurony. Roślina może mieć ich miliony w jednym korzeniu. Wprawdzie nie ma mózgu o skomplikowanej budowie, ale posiada za to milion drobnych struktur. Współpracują one ze sobą, tworząc jedną sieć podobną do internetu.

Przewaga takiej struktury polega na tym, że może ona przetrwać nawet mimo utraty 90 proc. swojej biomasy, ponieważ nie istnieje tu jedna centralna jednostka zarządzająca.(PAP)

krx/ agt/