Société Chimique de France 2015 French-Polish Prize trafiła do prof. Karola Greli z Uniwersytetu Warszawskiego za wkład w rozwój nowych katalizatorów reakcji metatezy olefin. W poniedziałek UW poinformowało na swojej stronie, że prof. Karol Grela nagrodę otrzymał 22 czerwca. Dzięki opracowanym przez badacza katalizatorom uzyskiwać można cenne związki (leki, dodatki do biopaliw) ze związków prostszych.

Prof. Karol Grela jest pracownikiem Wydziału Chemii Uniwersytetu Warszawskiego, a grupa, której jest kierownikiem (Laboratorium Syntezy Metaloorganicznej), realizuje prace badawcze w Centrum Nauk Biologiczno-Chemicznych UW. Prof. Grela pracuje też w Instytucie Chemii Organicznej Polskiej Akademii Nauk.

Zespół prof. Greli opracował „zielony proszek” - katalizator reakcji metatezy olefin. Firmy, m.in. farmaceutyczne czy chemiczne, na opracowanie takiej substancji czekały od lat i teraz chętnie z nich skorzystają. \"Dzięki naszym katalizatorom np. z taniego oleju palmowego czy z oleju rzepakowego, który zawiera kwas oleinowy, można otrzymać dodatki do biopaliw albo inne cenne związki, z których produkuje się lakiery, środki powierzchniowo czynne czy inne pożyteczne produkty\" - wyjaśniał PAP w grudniu prof. Grela.

Naukowcy od lat poszukiwali wygodnych katalizatorów, które posłużyć mogłyby w reakcji z olefinami. \"Olefiny są w przyrodzie bardzo powszechne. Występują np. we wszystkich olejach nienasyconych\" - zaznaczał w rozmowie z PAP prof. Grela. Wyjaśnił, że olefiny to nienasycone węglowodory, a więc związki organiczne, w których występuje podwójne wiązanie między dwoma atomami węgla. Katalizatory Greli sprawiają, że takie właśnie wiązania w związkach „puszczają” i formalnie związek rozpada się na dwie części, które potem można dowolnie \"sklejać\", uzyskując nowe olefiny. W ten sposób dochodzi do \"zmiany w parach\" i powstawać mogą związki -hybrydy: np. w połowie składające się z jednego związku, a w połowie - z drugiego związku. Na tym, w uproszczeniu, polega metateza. \"Wychodzimy z olefin tanich, łatwo dostępnych, a produkujemy olefiny droższe, które są bardziej potrzebne i cenniejsze\" - objaśniał chemik.

Prof. Grela jest członkiem Polskiego Towarzystwa Chemicznego i honorowym członkiem Izraelskiego Towarzystwa Chemicznego. W grudniu ub. r. prof. Grela otrzymał Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (znaną też jako Polski Nobel). Wcześniej, w 1999 r. otrzymał Nagrodę Premiera za najlepszy doktorat, a pięć lat później taką samą nagrodę, ale za najlepszą habilitację. Jest laureatem Nagrody Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz nagrody Prezesa Rady Ministrów za wybitne osiągnięcia naukowe za rok 2009.

PAP - Nauka w Polsce

lt/ mrt/