Wykopaliska w Karczynie przeprowadziła od 2002 do 2010 roku Ekspedycja Archeologiczna Instytutu Prahistorii UAM w Poznaniu. Od początku naukowcy rozumieli, że mają do czynienia z wyjątkowym miejscem.

„Okazało się, że nekropola istniała nieprzerwanie przez ponad 300 lat od I do IV wieku n.e. – opowiada PAP Adriana Romańska, kierowniczka wykopalisk. – Odkryliśmy ponad 120 pochówków o bardzo różnorodnym obrządku”.

Największym zaskoczeniem dla naukowców było znalezienie dwóch gigantycznych grobowców – największych znanych dotąd na obszarze Kujaw z tego okresu, które okrzyknięto „grobami książęcymi”. Obydwa posiadały okazałe kamienno-ziemne komory grobowe, których głębokość przekraczała 2 m od dzisiejszej powierzchni pola. Jak przypuszczają archeolodzy, pierwotnie grobowce nakryte były także nasypami kurhanowymi. Niestety obie konstrukcje wyrabowano już w pradziejach. Zaskakujące dla archeologów okazały się wyniki wstępnych analiz antropologicznych: w jednym z grobów pochowane były dwie osoby: dorosły – powyżej 20 lat i dziecko w wieku około 14 lat, w drugim zaś – dziecko w wieku 14-15 lat.

„Obecność osobników młodocianych w grobach książęcych jest dość niezwykła, podobnie jak niespotykaną jest umieszczenie w grobie książęcym więcej niż jednej osoby. Wśród 60 znanych nam wczesnorzymskich obiektów tylko w czterech odkryto szczątki więcej niż jednego osobnika” – przekonuje Romańska.

Grób z Karczyna byłby więc piątą tego typu mogiłą, a pierwszą na terenie ziem polskich.

Nekropola jest niezwykła również ze względu na szeroką gamę rytuałów pogrzebowych, których przejawy były nadal świetnie widoczne dla archeologów – oprócz grobowców książęcych odkryto też liczne płaskie pochówki szkieletowe, ciałopalne popielnicowe (skremowane zwłoki umieszczano w ceramicznych urnach) i jamowe (skremowane zwłoki trafiały wprost do dołów w ziemi). Była też specjalnie wydzielona „kwatera” z pochówkami zbiorowymi, określanymi w literaturze jako cmentarzysko warstwowe.

Pewne jest, że wśród osób pochowanych na nekropoli byli wojownicy. Antropolodzy odkryli na ich kościach charakterystyczne zmiany świadczące o jeździe konnej oraz władaniu mieczem lub oszczepem. Intrygująca jest też część cmentarzyska, gdzie pochowano 12 osób z elementami obrządku pogrzebowego obcego na ziemiach polskich, do których najbliższe podobieństwa znane są z terenów nadczarnomorskich.

Cmentarzysko z pewnością wyróżniało się w krajobrazie i było miejscem ważnym w religii ówczesnej społeczności – archeolodzy natknęli się na kilkanaście palenisk, wśród których były również ustryny, czyli miejsca, w których dokonywano aktu ciałopalenia.

W ramach projektu „Karczyn. Opracowanie i publikacja materiałów z birytualnego cmentarzyska z okresu rzymskiego z Kujaw” koordynowanego przez Narodowy Instytut Dziedzictwa możliwe będzie również zakonserwowanie ponad 200 zabytków. Środki jednak zostaną przeznaczone głównie na przeprowadzenie kompleksowych badań bioarcheologicznych: aDNA i stabilnych izotopów strontu, węgla C13 i azotu N15. Dzięki temu naukowcy zrekonstruują dietę, pokrewieństwo i powiązania kulturowe społeczności pochowanej w Karczynie. Dodatkowo specjaliści wykonają analizy: paleobotaniczne (węgli drzewnych oraz zachowanych fragmentów drewna), metalograficzne (w ten sposób szczegółowo określą skład przedmiotów, a może nawet pochodzenie metali) oraz datowanie radiowęglowe. Wyniki ukażą się pod koniec 2015 roku w tomie w serii „Monumenta Archaeologica Barbarica - seria Gemina”. Projekt realizowany jest w Instytucie Prahistorii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

PAP - Nauka w Polsce

szz/ mrt/