12 maja – to obecna data święta Uniwersytetu Jagiellońskiego, który obchodzi właśnie swoje 650-lecie. Mało kto jednak wie, że przez kilka wieków święto to było ruchome i zależało od kalendarza religijnego. Stałą datę święta - 12 maja - przyjęto dopiero pod koniec ubiegłego wieku.
Jak wynika z historycznych dokumentów, Uniwersytet Krakowski został ufundowany specjalnym dokumentem króla Kazimierza Wielkiego 12 maja 1364 roku. Składał się wtedy z trzech wydziałów: sztuk wyzwolonych, medycyny i prawa.
Jest zatem rzeczą naturalną, że właśnie tego dnia roku UJ obchodzi obecnie swoje święto. Zaskakujące może być natomiast to, że dopiero w latach 80. XX wieku wyznaczono formalnie 12 maja jako dzień święta. Jak wyjaśnia dr Marcin Baster z Archiwum UJ, wcześniej obchodzono je, zgodnie z kalendarzem katolickim, w Zielone Świątki, które są świętem ruchomym, zależnym od daty Wielkanocy.
Wynika to – zauważa dr Baster w artykule na łamach uczelnianego czasopisma „Alma Mater” (numer 145-146 marzec-kwiecień 2012) – z zapisu w dokumencie fundacyjnym polskiego władcy: „działo się to w Krakowie, w dniu Pięćdziesiątnicy, Roku Pańskiego tysiąc trzysta sześćset sześćdziesiątego czwartego” (Pięćdziesiątnica jest oficjalną nazwą Zielonych Świątek).
W czasach średniowiecza i epoce nowożytnej uniwersytety były instytucjami po części kościelnymi, w związku z czym daty wydarzeń uczelnianych miały związek z kalendarzem liturgicznym. I ten obyczaj przetrwał do czasów nam bliskich nawet mimo oświeceniowej reformy krakowskiego uniwersytetu w XVIII wieku. Dlatego, jak przypomina pracownik Archiwum UJ, nie dziwi informacja, że np. w 1783 roku jubileusz Alma Mater przypadał 9 czerwca. Siła tradycji była tak duża, że ustalenie stałej, nieruchomej daty święty dokonało się dopiero w nieodległych od nas czasach.
Przy okazji, warto też wyjaśnić historyczne nieporozumienie związane z powstaniem Alma Mater. Nierzadko można usłyszeć, nawet od przedstawicieli uczelni, że Kazimierz Wielki stworzył Akademię Krakowską, której później nadano nazwę uniwersytetu.
Tymczasem – jak wyjaśnił PAP dr Baster – taka rozpowszechniona obecnie opinia jest błędna. W istocie było bowiem odwrotnie. Król Kazimierz Wielki nie założył Akademii, ale Uniwersytet lub też – jak wówczas mówiono - studium generale. „W XIV i XV w. używano nazwy Uniwersytet Krakowski (w pewnych wariantach). Określenie +Akademia Krakowska+ weszła w użycie dopiero ok. poł. XVI w., nigdy jednak nie wyparła bardziej urzędowej nazwy: +Uniwersytet Krakowski+. Za czasów Kazimierza Wielkiego, a nawet w sto lat później, nikt by nie użył określenia Akademia” – podkreśla dr Baster.
PAP - Nauka w Polsce
szl/ agt/
Fundacja PAP zezwala na bezpłatny przedruk artykułów z Serwisu Nauka w Polsce pod warunkiem mailowego poinformowania nas raz w miesiącu o fakcie korzystania z serwisu oraz podania źródła artykułu. W portalach i serwisach internetowych prosimy o zamieszczenie podlinkowanego adresu: Źródło: naukawpolsce.pl, a w czasopismach adnotacji: Źródło: Serwis Nauka w Polsce - naukawpolsce.pl. Powyższe zezwolenie nie dotyczy: informacji z kategorii "Świat" oraz wszelkich fotografii i materiałów wideo.
