Kiedy ludzie chcą zwrócić uwagę innych w jakimś kierunku, po prostu machają dłonią. Robią tak nawet całkiem małe dzieci. Teraz okazuje się, że również słonie ze swojej natury pojmują sens związany ze wskazywaniem kierunku. Jest to znamienne - tym bardziej, że wiele małp człekokształtnych nie pojmuje znaczenia podobnego gestu w wykonaniu ich opiekunów.

"Słonie afrykańskie spontanicznie rozumieją gest wskazywania kierunku przez ludzi, bez wcześniejszego przeszkolenia. Dowodząc tego - wykazaliśmy, że zdolność do rozumienia gestów wskazujących nie dotyczy wyłącznie ludzi. Zdolność ta ewoluowała w linii zwierząt bardzo odległych od naczelnych" - zauważa Richard Byrne z University of St. Andrews. Jak dodaje, słonie należą do starej ewolucyjnie grupy afrykańskiej odnogi łożyskowców obejmującej też góralki, złotokrety, mrówniki i manaty.

"Tym, co słonie mają z nami wspólnego - jest fakt, że żyją w złożonych sieciach społecznych, w których do przetrwania niezbędne jest wsparcie, empatia i pomoc ze strony innych. Być może tylko w takich społecznościach zdolność do zrozumienia znaczenia gestu wskazującego ma wartość adaptatywną. Mówiąc ogólniej, w społeczności słoni mogła następować selekcja w kierunku zdolności do zrozumienia, kiedy inne osobniki próbują się porozumieć. Dlatego też słonie, widząc gest wskazujący, potrafią zrozumieć, czego on dotyczy".

Byrne i pierwsza autorka publikacji Anna Smet badali słonie, dla których "chlebem codziennym" jest noszenie na grzbietach turystów w okolicy Wodospadów Victorii na rzece Zambezi w Afryce. Zwierzęta wyszkolono tak, by rozumiały określone polecenia. Nie uczono ich jednak odczytywania gestów.

"Oczywiście zawsze mieliśmy nadzieję, że nasze słonie byłyby w stanie nauczyć się rozumienia gestów człowieka, inaczej nie prowadzilibyśmy eksperymentów" - mówi Smet. "Zaskoczyło nas jednak, że najwyraźniej nie musiały się niczego uczyć. Wykazywane przez nie zrozumienie było dostatecznie dobre tak samo za pierwszym razem, co za ostatnim. W czasie całego eksperymentu nie zauważyliśmy, by się czegoś nowego nauczyły".

W zadaniach wymagających zrozumienia gestów wskazujących jednakowo wypadały słonie obyte z ludźmi i mniej doświadczone, urodzone w niewoli czy na wolności. Zdaniem Byrne\'a i Smet same słonie w ramach swojej komunikacji mogą używać jakiegoś gestu, np. trąbą, przypominającego gest wskazujący. Zwierzęta te często wykonują trąbą wyraźne gesty. Nie wiadomo jednak, czy oznaczają one "wskazywanie".

Wyniki badania pomagają lepiej zrozumieć, dlaczego ludzie mogą polegać na słoniach schwytanych na wolności, które wykorzystują do pracy (np. ścinania drzew, jako środka lokomocji czy na wojnach). Słonie mają naturalną zdolność do wchodzenia w relacje z ludźmi, choć - w przeciwieństwie do koni, psów czy wielbłądów - nigdy ich po to nie udomowiono.

A jednak wydają się rozumieć ludzi w sposób niedostępny dla większości innych zwierząt. "Pod względem poznawczym słonie przypominają nas bardziej, niż sądzono, co pozwala im zrozumieć nasz charakterystyczny sposób wskazywania przedmiotów w otoczeniu, poprzez gest dłoni" - mówi Byrne. - To znaczy, że wskazywanie nie jest czysto ludzkim elementem systemu porozumiewania się". (PAP)

zan/ krf/