Ich wyniki, opublikowane na łamach \"Biological Conservation\", podsumowują globalny status gadów związany z ochroną gadów. W ramach tych prac ponad 200 ekspertów oceniało ryzyko związane z przetrwaniem 1 500 przypadkowo wybranych gadów z całego świata. Jak ustalili, wymarcie grozi aż 19 procentom tych zwierząt. Do krytycznie zagrożonych zaliczono 12 proc., za zagrożone uznano 41 proc., a 47 - jako podatne na wymarcie.

Zdaniem ekspertów trzy gatunki z grupy krytycznie zagrożonych mogły już wręcz wyginąć. Jeden z nich - żyjącą w dżungli jaszczurkę Ameiva vittata - widziano dotychczas wyłącznie w jednej części Boliwii. Jej siedlisko zostało niemal całkiem zniszczone, a uczestnicy dwóch kolejnych ekspedycji w jej rejon występowania nie zdołali spotkać kolejnego osobnika. Jak podkreślają naukowcy, skala zagrożenia bywa największa w regionach tropikalnych, głównie z powodu wycinki drzew i zajmowania naturalnych terenów przez ludzi na potrzeby związane z rolnictwem.

\"Gady są często związane z siedliskami ekstremalnymi i z trudnymi warunkami środowiska. Łatwo więc można założyć, że dobrze sobie poradzą w dzisiejszym, zmieniającym się świecie\" - zauważa główna autorka publikacji dr Monika Boehm. - A jednak wiele gatunków silnie się wyspecjalizowało. Aby jakoś funkcjonować, wymaga ściśle określonego siedliska i warunków klimatycznych. To zaś sprawia, że są one wyjątkowo wrażliwe na wszelkie zmiany w środowisku\".

Ryzyko wymarcia nie rozkłada się równo pośród tak zróżnicowanej grupy, jaką stanowią gady. Wyjątkowo złe prognozy dotyczą żółwi słodkowodnych. Odzwierciedla to ogólną, większą skalę zagrożenia różnorodności w wodach słodkich na Ziemi. Z nowego badania wynika, że bliskich wymarcia jest już niemal jedna trzecia (30 proc.) gadów słodkowodnych. Jeśli uwzględnić tylko i wyłącznie słodkowodne żółwie (narażone nie tylko na zmiany środowiska, ale również aktywność przemytników czy nielegalnych handlarzy zwierzętami), odsetek zagrożonych wzrasta do 50 proc.

Nieco mniejsze zagrożenie dotyczy gadów lądowych, choć i one są bardzo wrażliwe na działania ludzi - najczęściej dlatego, że występują na bardzo ograniczonych obszarach, mają ścisłe wymagania związane z ekologią i są mało mobilne. Przykładów dostarcza choćby Haiti, gdzie spośród dziewięciu badanych gatunków jaszczurek z grupy anolisów - aż sześciu dotyczy podwyższone ryzyko wymarcia. Jaszczurkom zagraża tam głównie wylesianie na wielką skalę.

Gady czyli grupa gatunków obejmujących m.in. węże, jaszczurki, krokodyle i żółwie mają długą i złożoną historię ewolucyjną. Na Ziemi pojawiły się ok. 300 mln lat temu. Są ważne dla funkcjonowania ekosystemów. Nowe informacje oraz rozpoznanie największych zagrożeń na ich temat mogą być pomocne w planowaniu działań związanych z ich ochroną. (PAP)

zan/ ula/