W drugim sezonie badań Projektu Archeologicznego Sand Canyon–Castle Rock, który odbył się w maju i czerwcu 2012 roku, kontynuowano sporządzanie planów stanowisk, jak również tradycyjną dokumentację rysunkową i fotograficzną, wykonywaną także z użyciem fotogrametrii. Zastosowano również nieinwazyjne badania geofizyczne.

"Badania geofizyczne są niezwykle ważną częścią działań projektu. Pomagają w rekonstrukcji zasięgu i liczby budynków na poszczególnych stanowiskach, a tym samym mówią nam o demografii całego zespołu osadniczego oraz są pomocą w wytyczeniu potencjalnych i najbardziej obiecujących miejsc pod przyszłe badania wykopaliskowe" – uważa dr Palonka, kierownik przedsięwzięcia.

Trzy z tych XIII-wiecznych stanowisk są położone w nawisach skalnych, na zachodnim zboczu kanionu Rock Creek. Obok nich na trudno dostępnej iglicy skalnej znajduje się także wolno stojąca wieża. Natomiast pozostałe stanowiska położone są we wschodniej części Sand Canyon, głównego kanionu na tym obszarze, o długości ponad 11 km.

W kanionie Sand Canyon archeolodzy kontynuowali prace na stanowisku Mad Dog Tower, gdzie wykonano badania magnetometryczne, by zweryfikować wcześniejsze ustalenia metodą elektrooporową. W wyniku tych badań potwierdzono wcześniejsze przypuszczenia - wieża i podziemny budynek ceremonialno-użytkowy kiva były połączone podziemnym tunelem o długości prawie trzech metrów.

Polscy archeolodzy dotarli również do jednego z najtrudniej dostępnych stanowisk klifowych w całym zespole osadniczym. Położone jest w nawisie skalnym na bardzo stromym stoku jednej z odnóg wschodniej części kanionu Sand Canyon. Prowadzi do niego wąski szlak, który można pokonać tylko z użyciem sprzętu wspinaczkowego.

„Stanowisko to jest typowym przykładem stanowisk kultury Pueblo z XIII wieku n.e. lokowanych w trudno dostępnych miejscach, najprawdopodobniej ze względów obronnych” – uważa dr Palonka.

Teoria o obronnym charakterze osady jest poparta przez obecność oddalonej o kilkadziesiąt metrów od stanowiska wieży, z której widocznych jest kilka innych stanowisk lub wież położonych obok nich. "Wieża miała prawdopodobnie bardzo duże znaczenie dla ludności żyjącej w osadzie, ze względu na możliwość ostrzegania przed ewentualnym zagrożeniem" – przypuszcza archeolog.

Badania w kanionie Rock Creek Canyon skupiły się też wokół stanowisk położonych w jego zachodniej części. Analizowane były miejsca położone w niszach skalnych oraz jedna samotnie stojąca wieża. Jej najbardziej przypuszczalną funkcją było przekazywania sygnałów i wiadomości pomiędzy kilkoma osadami w kanionie.

"Wieża składała się z co najmniej dwóch pomieszczeń. Udało nam się także ustalić, że stanowiła ona doskonały punkt obserwacyjny, z którego widać było przynajmniej pięć stanowisk położonych w tej części kanionu, które z kolei nie były widoczne jeden dla drugiego" – przekonuje badacz.

Jedno ze stanowisk położone najbliżej wieży, The Gallery, dostarczyło ciekawych wyników, jeśli chodzi o dekorację ścian budynków, które z reguły zachowują się dość rzadko. Wewnątrz widoczne były murale, na które składają się różnokolorowe tynki i malowidła wykonane z gliny - dominują kolory biały, żółty i brunatno-czerwony. Na jednej ze ścian zachowały się przedstawienia geometryczne, głównie kropki oraz schematycznie przedstawiony wąż i trzy indyki.

"Ikonografia tych przedstawień jest typowa dla kultury Pueblo: wąż w społecznościach Pueblo związany jest z całą sferą mitów i legend, m.in. wiąże się go z urodzajem i płodnością ziemi oraz światem podziemnym, natomiast udomowione przez Indian Pueblo już około VII wieku n.e. indyki również bardzo często były przedstawiane na muralach, ceramice oraz w sztuce naskalnej” – wyjaśnia dr Palonka.

Ważnym elementem badań sezonu 2012 była dokumentacja oraz wstępna analiza zarówno rytów, jak i malowideł naskalnych. Z zespołu stanowisk badanych w ramach polskiego projektu znane są przedstawienia pojedynczych symboli, interpretowanych dzięki analizie indiańskiej tradycji ustnej, jako prawdopodobne przedstawienia symboli rodowych, jak też całe panele z rozbudowanymi przedstawieniami, np. walk.

"W czasie ostatniego sezonu na stanowisku The Gallery odkryliśmy wcześniej nieznane malowidła przedstawiające stylizowane postacie ludzkie o trójkątnych tułowiach malowane kolorem czerwonym i białym. Ta ikonografia jest typowa dla okresu archaicznego i przedstawia najprawdopodobniej szamanów" – mówi dr Palonka.

Projekt jest realizowany w regionie Mesa Verde w Kolorado, na Południowym Zachodzie USA, w kanionach Sand Canyon i Rock Creek Canyon należących do prawnie chronionego obszaru Canyons of the Ancient National Monument. W kanionach tych znajdują się pozostałości około czterdziestu małych osad i jedno centrum osadnicze - Castle Rock Pueblo wzniesione i użytkowane przez ludność kultury Pueblo w XIII wieku n.e.

Jednym z głównych celów badań projektu jest analiza i rekonstrukcja modelu osadniczego oraz prześledzenie zmian społeczno-kulturowych, jakie zaszły w kulturze Pueblo w XIII wieku n.e. Pod koniec tego stulecia nastąpił gwałtowny upadek i całkowita migracja ludności Pueblo na południe i południowy wschód.

PAP - Nauka w Polsce

szz/ agt/