Sikorski zginął w katastrofie lotniczej w Gibraltarze 4 lipca 1943 r., gdy jego samolot w kilkanaście minut po starcie runął w morze.

"O dokumenty pytałem kilka dni temu w Foreign Office (brytyjski MSZ - PAP), gdzie mi powiedziano, że wszystkie akta ws. gen. Sikorskiego są dostępne" - mówi Ciechanowski, były żołnierz AK, specjalista od II Wojny Światowej, wykładowca kilku uczelni brytyjskich i były wiceprzewodniczący polsko-brytyjskiej komisji historycznej, poszukującej w archiwach brytyjskich akt odnoszących się do polskiego wywiadu.

Ciechanowski był pierwszym naukowcem, który w 2001 r. uzyskał wgląd w raport szefa gabinetu premiera Harolda Wilsona Burke\\'a Trenda z 1969 r. przygotowanego w związku z interpelacją poselską i opublikował go jako załącznik w książce "General Władysław Sikorski 1939-1943: Soldier and Statesman".

Raport Trenda przygotowany we współpracy z wywiadem mówi o funkcjonariuszu NKWD, który w 1966 lub 1967 r. przeszedł na stronę Brytyjczyków i miał im powiedzieć, że gen. Sikorski zginął w zamachu przeprowadzonym, lub zaaranżowanym przez NKWD.

Dokument mówi, iż obecnie nie da się ustalić dokładnej przyczyny śmierć gen. Sikorskiego, podobnie jak nie da się wykluczyć sabotażu. Gdyby miało się okazać, iż generał zginął na skutek celowego uszkodzenia samolotu, to najwięcej mieliby o tym do powiedzenia Rosjanie. Ciechanowski podziela tę ocenę zawartą w raporcie Trenda.

"Stalinowi szło o osłabienie rządu RP w Londynie i AK. Póki żył gen. Sikorski polska polityka i strategia były skoordynowane. Po jego śmierci nowy Wódz Naczelny gen. Kazimierz Sosnkowski liczył na III Wojnę Światową, zaś premier Stanisław Mikołajczyk zabiegał o porozumienie z Moskwą. I wiemy, co z tych kalkulacji wyszło".

Według Ciechanowskiego, teorie o tym, że Sikorski zginął z rąk polskiego komando są "opowiadaniami spod lipy". Wyklucza, by zainteresowanymi jego śmiercią mogli byli być Brytyjczycy. Wskazuje, że brytyjski premier Winston Churchill popierał Sikorskiego zarówno wobec Polaków zarzucających mu ustępliwość wobec Moskwy, jak też wobec Stalina domagającego się rekonstrukcji polskiego rządu na tle sprawy Katynia.

"Są teorie nie ma faktów" - podkreśla emigracyjny historyk. "Dopóki wszystkie dostępne materiały w tej sprawie nie zostaną udostępnione, takie teorie będą wracać jak fałszywa moneta" - dodaje.

Jego zdaniem ekshumacja zwłok gen. Sikorskiego niewiele wyjaśni, tym bardziej, iż ich oględzin już dokonano dwukrotnie: w 1943 r. i w 1993 r. przy przenoszeniu z cmentarza w Newark na Wawel.

Ciechanowski sądzi, iż strona polska powinna zwrócić się o udostępnienie zeznań uciekiniera NKWD, o którym pisze raport Trenda, brytyjskiego protokołu oględzin zwłok gen. Sikorskiego z 1943 r. oraz ewentualnych innych dokumentów. Sugeruje też, by zainteresować się, czy jakieś dokumenty odnoszące się do katastrofy gibraltarskiej nie znajdują się w dokumentach rosyjskich. ASW

PAP - Nauka w Polsce

bsz