Ig Noble to humorystyczne odpowiedniki Nagród Nobla, przyznawane za osobliwe prace naukowe, które „najpierw śmieszą, a potem skłaniają do myślenia”. Jak jednak przypomniało UW w przesłanej informacji prasowej, „wszystkie wyróżniane badania posiadają realną wartość naukową, zostały opublikowane w prestiżowych, recenzowanych czasopismach, a ich komiczny charakter to tylko dodatkowy atut”.

Tegoroczna uroczystość wręczenia nagród odbyła się w nocy z czwartku na piątek (czasu środkowoeuropejskiego) w Bostonie. Laureatami w dziedzinie psychologii zostali prof. dr hab. Marcin Zajenkowski z Wydziału Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego oraz prof. Gilles Gignac (University of Western Australia).

Prof. Zajenkowski od lat prowadzi badania nad narcyzmem, w tym – nad związkami narcyzmu i inteligencji. W rozmowie z PAP laureat przyznał, że był zaskoczony, gdy otrzymał informację, że komitet chciałby mu przyznać nagrodę, i że w pierwszym momencie trochę się zawahał.

– Do tej pory kojarzyłem Ig Noble wyłącznie z czymś śmiesznym. Ale gdy zacząłem więcej czytać o tej nagrodzie, zauważyłem, że kluczowe jest tu pojęcie dystansu do siebie, a to do mnie pasuje. Poza tym jest to nagroda za rzeczywiste badania, opublikowane w znaczących czasopismach, podczas gali obecni są prawdziwi nobliści, laureaci mają wywiady w „Nature”, więc ten aspekt wzbudzania uśmiechu jest takim dodatkowym atutem – opowiadał.

Profesorów Zajenkowskiego oraz Gignaca wyróżniono za artykuł opublikowany w czasopiśmie „Intelligence”. Zaprezentowano tam wyniki badań analizujących wpływ informacji zwrotnej dotyczącej poziomu inteligencji na chwilowy poziom narcyzmu. Przeprowadzono je na grupie 361 osób, którym po wykonaniu testu IQ przekazano losowo informację, że ich wynik był albo powyżej, albo poniżej średniej.

W efekcie osoby, którym powiedziano, że są ponadprzeciętnie inteligentne, zaczynały bardziej wierzyć w swoją mądrość, czuły się wyjątkowe i doświadczały wzrostu narcystycznej wielkościowości. Z kolei ci, którym powiedziano, że wypadają słabiej, tracili pewność siebie – zarówno w ocenie własnej inteligencji, jak i w poczuciu wyjątkowości.

– Co ciekawe, osoby o wyraźnie narcystycznych cechach były bardziej odporne na negatywną informację. Może to sugerować, że narcyzm potrafi działać jak tarcza ochronna przed krytyką – dodał naukowiec.

Prof. Zajenkowski pytany, co w jego ocenie może wzbudzać uśmiech w tych badaniach, wskazał na połączenie kluczowych dwóch pojęć: inteligencji i narcyzmu. – Pokazaliśmy, że mówiąc komuś, że jest inteligentny (albo mało inteligentny), możemy wpływać na jego chwilowy poziom narcyzmu – podbijać pewność siebie, samoocenę, a nawet myślenie o własnej wspaniałości czy wyjątkowości. Co więcej, to, co myślimy o własnej inteligencji, może wpływać na nasze samopoczucie, motywację i sposób działania – niezależnie od tego, jak mądrzy jesteśmy w rzeczywistości. Wynik naszych badań może więc wywoływać uśmiech, ale oczywiście ma on poważniejsze konsekwencje – tłumaczył.

W swoich badaniach naukowiec zajmuje się również tematem narcyzmu u dzieci. – Każda cecha osobowości ma podłoże genetyczne, a w przypadku narcyzmu wpływa na to też rodzaj wychowania. Dlatego badam, jak rodzice postrzegają inteligencję swoich dzieci – już nawet ośmioletnich – i jak to przekłada się właśnie na ich poziom narcyzmu. Oczywiście wiadomo, że dla każdego rodzica jego dziecko jest wyjątkowe. Tutaj chodzi jednak o kształtowanie nieadekwatnego obrazu dziecka, takiego bez słabości. W ten sposób buduje się w dziecku przekonanie o jego wielkości, za którym nie stoją żadne prawdziwe osiągnięcia – mówił.

Dlatego – przy okazji zainteresowania jego badaniami i otrzymania nagrody – prof. Zajenkowski podkreślił znaczenie odpowiedzialności za swoje słowa w kontekście inteligencji właśnie. – Nasze wyniki pokazują, że powiedzenie komuś, że jest głupi albo mało inteligentny, może mieć szersze konsekwencje, np. wzbudzać w nas poczucie wyższości, tego, że jesteśmy lepsi. Zachęcam więc do większej ostrożności w używaniu tego pojęcia i mówieniu o inteligencji innych osób – podkreślił.

Na koniec prof. Zajenkowski zapytany, jak bardzo nauka poznała już narcyzm – odpowiedział, że wprawdzie narcyzm jest starym konstruktem i ma około stu lat tradycji, ale dopiero w ostatnich dwóch dekadach jest bardzo dynamicznie badany. – Jest to obszar, w którym można jeszcze sporo zrobić. I dlatego też się nim zajmuję – podsumował.(PAP)

Agnieszka Kliks-Pudlik

akp/ zan/ bar/