Kiedy uruchamiano Teleskop Hubble’a, dawał on dziesięć razy ostrzejsze obrazy, niż działające ówcześnie instrumenty naziemne – przypominają specjaliści obsługujący ten wyjątkowy instrument.

Jak zwracają uwagę, umieszczony ponad atmosferą, pozwalał on na rejestrowanie obiektów o jasności miliard razy mniejszej, niż najsłabiej świecące gwiazdy widziane nieuzbrojonym okiem. Jednocześnie badał wszechświat w bardzo szerokim zakresie pasma – od ultrafioletu, po podczerwień.

Obserwacje prowadzone przez Teleskop mają wszechstronny charakter – dotyczą m.in. galaktyk, czarnych dziur, gwiazd, w tym supernowych, dalekich planet, Układu Słonecznego.

Teleskop Hubble’a, bardziej niż jakikolwiek inny teleskop, "obserwuje wszechświat oczami Einsteina" – podkreślają naukowcy. Pokazuje bowiem takie zjawiska jak mikrosoczewkowanie, dylatację czasu, stałą kosmologiczną, materię znikającą w czarnej dziurze czy źródła fal grawitacyjnych. Dzięki swoim niezrównanym w momencie powstania możliwościom mógł m.in., po raz pierwszy zajrzeć w najdalsze rejony kosmosu i pokazać obraz wszechświata krótko po Wielkim Wybuchu.

Wcześniej teleskopy mogły dostrzec jedynie połowę widzialnego Wszechświata. Szacunki dotyczące wieku kosmosu znacznie się między sobą różniły, tylko podejrzewano, że supermasywne czarne dziury są źródłem rzadkich, energetycznych zjawisk, nie zaobserwowano jeszcze żadnej planety krążącej wokół innej gwiazdy.

Wśród przełomowych osiągnięć Teleskopu Hubble’a można wymienić m.in. głębokie pola Hubble’a, które odsłoniły niezliczone galaktyki sięgające początków wszechświata, precyzyjny pomiar tempa jego rozszerzania się, odkrycie, że supermasywne czarne dziury są powszechne w galaktykach, pierwsze badania atmosfer planet pozasłonecznych czy wkład w odkrycie ciemnej energii, która przyspiesza ekspansję Wszechświata.

Z jego pomocą przeprowadzono 1,7 miliona obserwacji, obejmujących około 55 tys. obiektów. Odkrycia dokonane przez Hubble’a zaowocowały ponad 22 tys. publikacji. Łączna objętość zgromadzonych danych przekracza 400 terabajtów.

Hubble odmienił także powszechne postrzeganie badań kosmosu, wywołując fascynację ikonicznymi zdjęciami u ludzi w każdym wieku. To dokonane z jego pomocą odkrycia zainspirowały budowę kolejnego potężnego instrumentu, Teleskopu Jamesa Webba. Hubble pokazał m.in. obiekty, które byłyby doskonałym celem dla teleskopu kolejnej generacji.

W międzyczasie nie obyło się bez misji serwisowych i unowocześniających Teleskop. Było ich pięć.

Zapotrzebowanie na czas obserwacyjny nadal jest bardzo duże - na jedno dostępne okno przypada aż sześć chętnych zespołów, co czyni Hubble’a jednym z najbardziej pożądanych obserwatoriów na świecie.

Znaczący udział w badaniach mają naukowcy z Europy. Tylko w ostatnim czasie dokonali oni zaskakujących odkryć. Jednym z nich jest dostrzeżenie średniej wielkości czarnej dziury w gwiazdozbiorze Omega Centauri, z której prawdopodobnie powstanie supermasywna czarna dziura. Można też wskazać np. odkrycie dowodów na obecność pary wodnej na księżycach Jowisza — Europie i Ganimedesie, dostrzeżenie „szprychy” w pierścieniach Saturna, badania asteroidy Dimorphos przed i uderzeniem w nią próbnika czy obserwacje egzoplanet i supernowych.

Z okazji 35-lecia działania Teleskopu Hubble’a obsługujący go specjaliści udostępnili serię wykonanych niedawno, z jego pomocą zdjęć. Można na nich zobaczyć m.in. Marsa, mgławicę planetarną NGC 2899, mgławicę Rozetta czy galaktykę spiralną NGC 5335. (PAP)

Marek Matacz

mat/ zan/