Układ nagrody, zwany też ośrodkiem przyjemności to zbiór struktur mózgowych związanych z motywacją i kontrolą zachowania. Ewolucyjnie, mechanizm ten wykształcił się, aby zwiększać prawdopodobieństwo zachowań potencjalnie korzystnych dla przetrwana organizmu - dlatego przyjemne są doznania związane z jedzeniem, rozmnażaniem, aktywnością fizyczną czy interakcjami społecznymi. Neuroprzekaźnikiem odpowiedzialnym za odczuwanie przyjemności jest dopamina.

Niektóre substancje – na przykład alkohol – pozwalają w prosty sposób pobudzać układ nagrody, powodując wydzielanie dużych ilości dopaminy. Ale mózg szybko przyzwyczaja się do zbyt dużej ilości dopaminy, zmniejszając swoją wrażliwość na ten neuroprzekaźnik. Dlatego uzależnionym trudno odczuwać przyjemność z codziennych czynności – chcą dalej zażywać narkotyki.

O ile dostępne są leki pomagające uzależnionym od alkoholu i opioidów, jak dotąd żaden nie został zatwierdzony do leczenia uzależnień od stymulantów, takich jak kokaina i metamfetamina. A to właśnie one są przyczyną około połowy wszystkich zgonów z powodu przedawkowania w USA.

Jak sugerują wcześniejsze badania, opracowany przez szwajcarską firmę farmaceutyczną Novartis lek o nazwie mavoglurant może leczyć zaburzenia związane z używaniem kokainy, ponieważ przywraca wrażliwości mózgu na dopaminę. Lek ten wiąże się z receptorem w mózgu i działa na niego hamująco. W rezultacie komórki stają się mniej wrażliwe na dopaminę.

Nowe badania przeprowadzone przez międzynarodowy zespół Ricardo Dolmetscha wykazały, że mavoglurant zachęca osoby z zaburzeniami związanymi z używaniem kokainy do zmniejszenia spożycia stymulantów i może również leczyć inne zaburzenia związane z używaniem substancji.

Naukowcy zrekrutowali 68 dorosłych z zaburzeniami związanymi z używaniem kokainy, którzy chcieli poddać się leczeniu. Uczestnicy w wieku od 18 do 57 lat mieszkali w Argentynie, Szwajcarii i Hiszpanii. 31 spośród nich przyjmowało tabletki mavoglurantu dwa razy dziennie, natomiast reszta otrzymywała placebo.

Uczestnicy codziennie zgłaszali używanie kokainy i dostarczali próbki moczu do testów narkotykowych dwa razy w tygodniu.

W ciągu 14 tygodni osoby przyjmujące mavoglurant zgłaszały używanie kokainy średnio przez 12 dni, natomiast osoby przyjmujące placebo przyjmowały ją przez około 20 dni. Ponad 27 proc. osób przyjmujących mavoglurant twierdziło, że nie zażywa kokainy i miało negatywne wyniki testów na jej obecność w ostatnich trzech tygodniach badania.

To samo dotyczyło około 8 proc. osób z grupy placebo. Uczestnicy przyjmujący mavoglurant pili również mniej alkoholu: 31 proc. z nich całkowicie zaprzestało picia w ciągu ostatnich trzech tygodni badania w porównaniu z około 11 proc. w grupie placebo.

Jak wskazują autorzy, to pierwszy lek który ma potencjał, aby działać w przypadku wielu zaburzeń związanych z używaniem substancji, zwłaszcza, że działa on w przypadku zaburzeń związanych z używaniem stymulantów, które są jednymi z najtrudniejszych do leczenia zaburzeń tego rodzaju. Nie zanosi się jednak, aby stał się panaceum – jeśli miałby zostać zatwierdzony, jego przyjmowanie będzie musiało być połączone z terapią rozmową i grupami wsparcia rówieśniczego.

Poza tym mavoglurant ma skutki uboczne, które mogą zniechęcać do jego przyjmowania - zawroty głowy, ból głowy i nudności.

Paweł Wernicki (PAP)

pmw/ agt/