W poniedziałek dyrektor Małachowski – wraz z wiceministrem nauki prof. Markiem Gzikiem – wziął udział w spotkaniu inaugurującym ogólnopolski cykl spotkań ze środowiskiem akademickim pt. „Porozmawiajmy o polskiej nauce”. Pierwsze odbyło się w Gliwicach na Politechnice Śląskiej.

Podczas wcześniejszej konferencji prasowej prof. Małachowski zapowiedział, że we wtorek zostanie zaprezentowana nowa strategia NCBR na kolejne lata. "Przede wszystkim wychodzimy z ofertą dotyczącą wzmocnienia współpracy nauki i biznesu – bez tego nie będzie w Polsce innowacji" – powiedział.

Jak mówił, ta oferta będzie dotyczyła kilku obszarów m.in. transformacji energetycznej czy sztucznej inteligencji.

Z kolei prof. Marek Gzik przypomniał, że Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w tym roku dysponuje 6,5 mld zł na różne programy (są to środki zarówno z funduszy krajowych, jak i europejskich).

Pytany przez dziennikarzy o odbudowę wizerunku Centrum oraz zaufania społecznego doń, dyrektor zapewnił, że plan naprawczy NCBR jest sukcesywnie wdrażany od kilku miesięcy, m.in. poprzez ulepszanie procedur, proces cyfryzacji czy transparentność wprowadzanych zasad. "Pierwsze rezultaty są już widoczne" – powiedział.

Do kwestii pojawiających się w przestrzeni publicznej negatywnych opinii na temat NCBR odniósł się również wiceminister Marek Gzik. "Chcę jednak podkreślić, że ta sytuacja, którą zastaliśmy rok temu, jest bardzo trudna do naprawienia w krótkim okresie. Ten proces naprawy trwa, widać już efekty. Dlatego apeluję, proszę, aby dać szansę NCBR-owi, aby mógł spokojnie realizować swoją strategię naprawczą" – powiedział wiceminister.

Pokłosiem wcześniejszych problemów wizerunkowych NCBR był m.in. deficyt ekspertów, którzy oceniają wnioski do różnych programów. Zarówno wiceminister, jak i dyrektor podkreślili, że sytuacja się poprawia, jednak braki wciąż są.

Jerzy Małachowski wskazał, że na 2025 r. Centrum ma zaplanowane przeprowadzenie 40 konkursów – a na każdy konkurs potrafi wpłynąć od 200 do nawet 600-700 projektów. "Do tego zaangażowane są olbrzymie zespoły, dlatego zapraszamy kolejnych naukowców do dołączenia do grona ekspertów NCBR" – podkreślił dyrektor.

Gospodarz spotkania inaugurującego cykl spotkań "Porozmawiajmy o polskiej nauce" – rektor Politechniki Śląskiej prof. Marek Pawełczyk przypomniał, że projekty z Narodowego Centrum Badań i Rozwoju umożliwiają środowisku akademickiemu ścisły kontakt z otoczeniem gospodarczym.

Pytany o przykładowe kwestie, które należałoby zmienić lub poprawić, rektor Pawełczyk wskazał m.in. na to, że w ostatnich latach, to jednostki gospodarcze były liderami większości typów projektów. "Już niejednokrotnie apelowaliśmy do ministerstwa – co znajduje zrozumienie pana ministra i pana dyrektora – aby jednak większy ciężar położyć na to, by to uczelnie były liderami projektów i by to one dopraszały jednostki gospodarcze jako partnerów konsorcjum. To z pewności usprawni i ułatwi rozliczanie" – powiedział prof. Pawełczyk.

Wskazał też na problem związany nie tyle z samą realizacją projektów, ale z ich rozliczaniem. "To jest proces wieloletni, formalnie pięcioletni, natomiast biorąc pod uwagę jeszcze późniejsze procedury oceny, trwa to nawet do siedmiu lat. Powoduje to, że naukowcy, ale także jednostki, trwają w dużej niepewności, czy projekt zostanie rozliczony i czy zostanie rozliczony w całości - bo w przypadku jakichkolwiek trudności następuje nie tylko zwrot środków, ale też zwrot odsetek za ten wieloletni proces. Jeśli więc ten proces trwa nawet do siedmiu lat, do tego dochodzi okres realizacji projektu – a środki są w dużej mierze przykazywane na początku – to odsetki mogą sięgać nawet dziesięciu lat. Dlatego rozmawialiśmy o możliwości wprowadzenia pewnego rodzaju funduszu gwarancyjnego" – tłumaczył rektor.

Trzecią sprawą, którą podjął prof. Pawełczyk, są kwestie organizacyjne m.in. bieżące odpowiadanie na zapytania i różnego rodzaju wnioski – aby odbywało się to w sposób płynny i możliwie najbardziej elastyczny.

Celem cyklu spotkań pt. "Porozmawiajmy o polskiej nauce" jest zapoznanie się przedstawicieli resortu nauki z uwagami i propozycjami środowiska – zwłaszcza w kontekście prac nad nowelizacją ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, nowelizacją ustawy o Polskiej Akademii Nauk oraz w kwestii ewaluacji jednostek naukowych.

NCBR jest agencją wykonawczą, powołaną do realizacji zadań z zakresu polityki naukowej, naukowo-technicznej i innowacyjnej państwa. Ma ona wspierać polskie jednostki naukowe i przedsiębiorstwa w tworzeniu i wdrażaniu wyników badań, sprzyjając docelowo m.in. rozwojowi gospodarki.

W marcu 2024 roku przywrócono ustawowy nadzór ministra nauki nad tą instytucją; wcześniej przez niemal rok sprawował go minister rozwoju regionalnego. Natomiast w lipcu opublikowano założenia nowelizacji ustawy o NCBR, która przewiduje m.in., że minister nauki mógłby odwołać dyrektora NCBR przed upływem kadencji - w przypadku utraty zaufania lub stwierdzenia okoliczności, które wskazują na brak prawidłowej lub sprawnej realizacji zadań. Nowelizacja ma też zmienić sposób wyłaniania członków Rady NCBR. Wskazano również, że zmiany wymagają także zasady uzyskiwania zgody na rozporządzenie majątkiem o wartości przekraczającej 200 tys. zł.

Potrzeba "odbudowy wizerunku Centrum" oraz "zaufania społecznego" i "podejmowania działań naprawczych", o których wspomnieli w poniedziałek dyrektor NCBR i wiceminister nauki, dotyczą wydarzeń z dwóch poprzednich lat. W październiku 2023 r. roku NIK stwierdziła liczne nieprawidłowości w procesie przygotowania i organizacji naboru wniosków o dofinansowanie w konkursie "Szybka Ścieżka – Innowacje Cyfrowe", a także na etapie wyboru projektów. Według NIK NCBR nie przestrzegało regulaminu konkursu oraz własnych wewnętrznych regulacji. W marcu ub.r. Prokuratora Regionalna w Warszawie wszczęła śledztwo w sprawie NCBR. (PAP)

akp/ zan/