Kluczowa dla utrzymania ciąży rola łożyska znana była już w starożytnym Egipcie. Dostarcza ono płodowi składników odżywczych i tlenu poprzez pępowinę, zastępując jelito, nerki, wątrobę i płuca.

Dlatego jeśli łożysko zawiedzie, pozostaje tylko wywołanie indukowanego porodu lub przeprowadzenie cesarskiego cięcia. Jednak nawet jeśli dzieci przeżyją taki przedwczesny poród, często - znacznie poniżej prawidłowej masy urodzeniowej, w późniejszych latach mogą rozwinąć się u nich problemy zdrowotne, w tym zaburzenia rozwoju układu nerwowego (neurorozwojowe).

W krajach rozwiniętych do 1 na 10 ciąż dotkniętych jest niewydolnością łożyska, a w krajach rozwijających się - dwukrotnie więcej. Niewydolność łożyska należy do głównych przyczyn martwych urodzeń i przedwczesnych porodów na całym świecie.

Pierwsza terapia, która potencjalnie może odwrócić ten patologiczny stan, jest od 20 lat opracowywana przez zespół z University of Florida Health (USA). Na razie okazała się bardzo skuteczna w badaniach na zwierzętach. Sukces terapii genowej stworzonej przez dr Helen N. Jones z UF Health i jej zespół współpracowników oznaczałby radykalną zmianę w położnictwie. Ale optymistycznie rzecz biorąc, badania na ludziach odbędą się za pięć lat.

Jednak zdaniem dr Jones, która jest adiunktem w Katedrze Fizjologii i Starzenia się na UF College of Medicine, istnieją powody do optymizmu, ponieważ badania laboratoryjne (in vitro) wykazały, że leczenie może być skuteczne w przypadku ludzkich tkanek.

"Jesteśmy bardzo zadowoleni z naszych dotychczasowych wyników. Jeśli się powiedzie, może to być przełom dla matek na całym świecie. Ma potencjał, aby zapobiec tak wielu przedwczesnym porodom i dać rodzinom nadzieję, że niewydolność łożyska nie jest przedwczesnym końcem ciąży" — powiedziała Jones, współautorka publikacji (DOI: 10.1038/s41434-024-00508-3). - "Niewydolność łożyska, która pozbawia płód składników odżywczych i tlenu, nie pozostawia lekarzowi ani matce możliwości wydłużenia czasu przebywania płodu w macicy. Poród przedwczesny może nastąpić wiele tygodni przed terminem. Jedyne, co można zrobić, to urodzić dziecko i zabrać je na oddział intensywnej terapii noworodków".

Nowa terapia genowa jest dostarczana do łożyska za pomocą polimerowych nanocząsteczek tak małych, że trzeba ułożyć obok siebie około 500 z nich, aby uzyskać szerokość ludzkiego włosa.

Nanocząsteczka przenosi ładunek — plazmid DNA, fragment nieszkodliwego DNA, który wprowadzony do określonego typu komórki w łożysku uruchamia produkcję hormonu zwanego insulinopodobnym czynnikiem wzrostu 1 (IGF-1), który wchodzi w interakcje z komórką, zmieniając jej funkcjonowanie. To właśnie zbyt niska produkcja tego białka wydaje się prowadzić do niewydolności łożyska.

IGF-1 stymuluje wzrost i rozwój komórek, pobudza naprawę tkanek. Bez niego płód nie otrzymuje wystarczającej ilości składników odżywczych, aby prawidłowo się rozwijać i rosnąć.

Szczególnie istotne z punktu widzenia autorów badań jest to, że insulinopodobny czynnik wzrostu 1 pobudza waskularyzację, czyli tworzenie naczyń krwionośnych, niezbędnych dla zdrowej tkanki. Dzięki temu polepsza się transfer składników odżywczych.

Jak wykazały eksperymenty, u świnek morskich terapia poprawiła funkcjonowanie łożyska i umożliwiła urodzenie potomstwa o prawidłowej masie ciała. Pod względem warunków biologicznych i fizjologicznych w czasie ciąży świnki morskie przypominają ludzi.

Co zaskakujące, leczenie obniżyło również poziom kortyzolu, hormonu stresu, u matki. Stres, jak powiedziała Jones, jest normalnym skutkiem ubocznym ciąży. Jednak zbyt duży stres może powodować powikłania, które prawdopodobnie przyczyniają się do wysokiego ciśnienia krwi, zaburzeń rozwoju mózgu płodu, braku snu i problemów ze zdrowiem psychicznym, takich jak depresja i lęk.

Stres może wywołać problemy u matki i dziecka nawet wiele lat później, w tym choroby układu krążenia i cukrzycę. Typowe sposoby leczenia stresu u matki nie zawsze są praktyczne, zwłaszcza, że wiele kobiet musi pracować aż do porodu.(PAP)

Paweł Wernicki

pmw/ zan/