W eksperymentach badane będą m.in. wpływ pobytu w kosmosie na zdrowie psychiczne człowieka czy działanie sztucznej inteligencji w mikrograwitacji, a także możliwość wykorzystania mikroglonów w przyszłych misjach i medycynie kosmicznej oraz sposób monitorowania poziomu hałasu na ISS.

Projekty będą realizowane w ramach polskiej misji na ISS. Eksperymenty przeprowadzi polski astronauta Sławosz Uznański. Misja będzie niespotykaną dotąd szansą dla polskiego sektora kosmicznego na udział w badaniach prowadzonych na orbicie okołoziemskiej.

"Misja polskiego astronauty na ISS, a tym samym wykorzystanie w kosmosie polskich eksperymentów, ma bardzo duże znaczenie dla rozwoju rodzimych technologii kosmicznych. To również ogromna szansa dla polskich firm, które będą mogły przetestować swoje rozwiązania w warunkach mikrograwitacji. Jestem pewien, że to wszystko przyczyni się do dalszego rozwoju polskiego sektora kosmicznego. Jestem też dumny, że nasi przedsiębiorcy konkurują z europejską czołówką technologiczną" – podkreślił cytowany w komunikacie wiceminister rozwoju i technologii Waldemar Sługocki.

Udział polskiego astronauty w misji na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej i przeprowadzenie eksperymentów w kosmosie będą możliwe dzięki porozumieniu podpisanemu przez Ministerstwo Rozwoju i Technologii (MRiT) z Europejską Agencją Kosmiczną.

"Realizacja eksperymentów w warunkach mikrograwitacji zwiększy konkurencyjność polskich badań oraz przyspieszy komercjalizację polskich technologii kosmicznych. Każdy z zaplanowanych eksperymentów nie tylko przyczynia się do rozwoju globalnej wiedzy naukowej, ale także oferuje unikalną szansę na praktyczne zastosowanie wyników badań w przyszłych rozwiązaniach technologicznych na Ziemi" – powiedział zacytowany w dokumencie prezes Polskiej Agencji Kosmicznej (POLSA) prof. Grzegorz Wrochna.

Zanim polskie firmy i instytucje naukowe zawarły kosmiczne kontrakty, ESA we współpracy z MRiT i POLSA, oceniała wykonalność i bezpieczeństwo zgłoszonych eksperymentów. Po wstępnej kwalifikacji wybrane zespoły przygotowywały dokumentację eksperymentów. Wciąż trwają prace nad przygotowaniem badań zgodnie z procedurami obowiązującymi na ISS.

W fazę przygotowania do lotu wkroczył już ASTROMENTALHEALTH Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, czyli badanie wpływu izolacji kosmicznej na zdrowie psychiczne człowieka. Analiza będzie dotyczyć interakcji polskiego astronauty ze środowiskiem, zmian w jego stanie emocjonalnym i efektywności pracy. Wyniki badań mogą przyczynić się do opracowania lepszych systemów wsparcia psychologicznego dla załóg kosmicznych.

Z kolei przygotowany przez Centrum Inżynierii Biomedycznej – Instytut Optoelektroniki Wojskowej Akademii Technicznej projekt HUMAN GUT MICROBIOTA skupia się na zmianach w mikrobiomie jelitowym astronautów podczas dwutygodniowej misji kosmicznej. Eksperyment ma służyć opracowaniu przyszłych strategii żywieniowych astronautów przebywających na niskiej orbicie okołoziemskiej w warunkach zredukowanej grawitacji i zapewnić utrzymanie ich zdrowia i wydajności w trakcie i po zakończeniu misji.

Centrum Inżynierii Biomedycznej opracowuje też drugi eksperyment, IMMUNE MULTIOMICS, który ma na celu zrozumienie, jak mikrograwitacja wpływa na układ odpornościowy człowieka. W tym przypadku naukowcy będą analizować zmiany w ekspresji genów i badać procesy ją regulujące w komórkach krwi. Badacze spodziewają się odkryć, jak adaptacja do warunków kosmicznych wpływa na zdolność organizmu do obrony przed infekcjami.

Najnowszym technologiom będzie poświęcony eksperyment LEOPARDISS zaproponowany przez firmę KP Labs. Sławosz Uznański sprawdzi w jego ramach działanie zaawansowanej jednostki przetwarzania danych umożliwiającej zastosowanie rozwiązań sztucznej inteligencji (AI) w kosmosie. Badanie ma kluczowe znaczenie dla przyszłości eksploracji kosmicznych, w których autonomiczne systemy będą odgrywać coraz większą rolę.

SPACE VOLCANIC ALGAE to z kolei eksperyment naukowy, który bada zdolność ekstremofilnych (tolerujących skrajne warunki środowiskowych, np. temperatury, pH albo ciśnienie – PAP) mikroglonów wulkanicznych do przetrwania i adaptacji w warunkach kosmicznych. Wnioski z badań będą miały zastosowanie w przyszłych misjach kosmicznych i medycynie kosmicznej. Za tę część polskiej misji na ISS jest odpowiedzialna firma Extremo Technologies, start-up z Politechniki Wrocławskiej.

Monitorowanie hałasu na ISS to cel przedsiębiorstwa Svantek w ramach projektu WIRELESS ACOUSTICS. Firma stawia sobie ze cel stworzenie bezprzewodowych rozwiązań zdolnych do ciągłego monitorowania warunków akustycznych, co ma zwiększyć bezpieczeństwo i komfort załóg kosmicznych.

Ostatni z zakontraktowanych eksperymentów, YEAST TARDIGRADEGENE, jest realizowany przez konsorcjum Uniwersytetu Szczecińskiego, Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu i Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej zostanie przetestowana przeżywalność zmodyfikowanych genetycznie drożdży (wzbogaconych białkiem niesporczaków) w warunkach mikrograwitacji. Badacze chcą określić możliwości ich użycia jako biofabryk podczas podróży kosmicznych, na Marsie albo na Księżycu.

Sławosz Uznański (ur. w 1984 r.), doktor elektroniki, ukończył Politechnikę Łódzką. Ma doświadczenie w inżynierii systemów kosmicznych, prowadził badania nad skutkami promieniowania. Zanim Europejska Agencja Kosmiczna wybrała go do grupy rezerwowej korpusu astronautów, pracował w Europejskiej Organizacji Badań Jądrowych (CERN).

Porozumienie w sprawie lotu na ISS podpisały 4 sierpnia 2023 r. Ministerstwo Rozwoju i Technologii, Europejska Agencja Kosmiczna (ESA) i amerykańska firma Axiom Space. Lot polskiego astronauty zaplanowano na jesień br., jednak - jak powiedział Uznański w rozmowie z PAP - misja zostanie najprawdopodobniej przesunięta na późniejszy termin.

Polska należy do ESA od 2012 r. Powołana w 2014 r. Polska Agencja Kosmiczna jest agencją wykonawczą MRiT i ma za zadanie wspierać polski przemysł kosmiczny. W naszym kraju istnieje około 150 firm, które działają w obszarze technologii kosmicznych.(PAP)

Anna Bugajska

abu/ uka/ bar/