Zdaniem wiceministra nauki fakt, że kwota, którą Ministerstwo Nauki Szkolnictwa Wyższego przeznaczyło dla PAN, nadal nie została rozdzielona, wynika m.in. z "wewnętrznego rozłamu akademii".

"Po jednej stronie stoi korporacja i część bogatych instytutów. Po drugiej stronie stoją instytuty biedniejsze, które mają też mniejszą możliwość pozyskiwania środków ze źródeł zewnętrznych. Trzeba zwiększyć spójność tej instytucji, albo przynajmniej ograniczyć napięcia związane z podziałem na korporantów i pracowników instytutów" – uważa Maciej Gdula.

Dodał, że akademia wciąż nie przygotowała "satysfakcjonującego planu" podziału przyznanych jej środków. "Pojawiły się wprawdzie propozycje prezesa i Rady Dyrektorów, ale nie są akceptowane przez część instytutów. Dalej więc w ministerstwie nie wiemy, jak dużo potrzeba pieniędzy na wynikające z rozporządzenia podwyżki dla pracowników naukowych, a dyrektorzy instytutów są przecież zobowiązani je przyznać" – mówił wiceminister.

Zaznaczył, że MNiSW nie dysponuje obecnie danymi, które "umożliwiłyby ocenę, ile pieniędzy który instytut powinien dostać".

"To nie jest korzystne dla działania instytucji, bo pracownicy dłużej będą czekać na pieniądze i być może niektóre instytuty będą miały problem z płynnością finansową. Ale nie zgodzimy na przelanie pieniędzy PAN, jeśli w planie podziału nie zostaną uwzględnione podwyżki" – zapowiedział.

Zapytany przez PAP o plan podziału subwencji prezes PAN prof. Marek Konarzewski odpowiedział, że nieco ponad dwa tygodnie temu do MNiSW trafiło pismo podpisane przez niego i przewodniczącego Rady Dyrektorów Jednostek Naukowych, prof. Tadeusza Burczyńskiego. "Potwierdziliśmy w nim - po ponownym wnikliwym obejrzeniu potrzeb instytutów – wcześniejszą naszą rekomendację, czyli proporcjonalny podział 180 mln zł między instytuty" – powiedział prezes PAN.

Dodał, że do tej pory pismo pozostało bez odpowiedzi.

Prof. Konarzewski zaznaczył, że - bez względu na projekt podziału ministerialnej subwencji - 180 mln zł to z punktu widzenia budżetu akademii suma niewystarczająca.

"Warto spojrzeć na realny wzrost finansowania uczelni względem zeszłego roku – a to łatwo przeliczyć, bo w rozporządzeniu dotyczącym podwyżek był załącznik z sumami, które ministerstwo przekazało poszczególnym uczelniom. Wynika z niego, że uczelnie uzyskały wzrost finansowania na poziomie 27 procent. Ta sama operacja wykonana na liczbach dotyczących Polskiej Akademii Nauk ujawnia, że suma 180 milionów złotych przekłada się na wzrost o 20 procent" – ocenił prezes PAN.

"Oczekuję równego traktowania. Brakuje nam 7 proc. względem tego, co dostały uczelnie, co przekłada się na 52 miliony złotych. Gdybyśmy dostali subwencję w wysokości 180 + 50 milionów, w ogóle nie byłoby dyskusji. Podzielilibyśmy pieniądze w sposób, który nie budziłby wątpliwości wśród instytutów" - stwierdził.

Wyjaśnił również, że proporcjonalny wzrost finansowania w porównaniu z rokiem ubiegłym znaczy co innego dla instytutów Wydziału I Nauk Humanistycznych i Społecznych, a co innego - dla instytutów eksperymentalnych.

"W instytutach humanistycznych, w których pozyskuje się bardzo mało środków spoza budżetu, 90 procent subwencji jest wydawane na pensje. Natomiast w instytutach eksperymentalnych ten wzrost w mniejszym stopniu dotyczy części budżetu związanej z pensjami, bo mają one 40-50 procent przychodów ze środków pozabudżetowych" – mówił prof. Konarzewski.

Podkreślił, że w efekcie instytuty humanistyczne Wydziału I alarmują, że środki z subwencji nie wystarczą im do pokrycia pensji. "Dlatego chcą, by z tych 180 milionów najpierw zaspokoić potrzeby związane z pensjami we wszystkich instytutach, a dopiero resztę podzielić proporcjonalnie" – opisał prezes PAN.

Ocenił, że wraz z prof. Burczyńskim znalazł się pomiędzy młotem, a kowadłem. "Jeżeli zaakceptowalibyśmy podział proponowany przez instytuty humanistyczne i społeczne - odbyłoby się to kosztem instytutów pozostałych wydziałów. U nich z kolei pogłębiłby się problem związany z faktem, że mają ogromne wydatki na bieżące potrzeby, na przykład wzrost kosztów mediów. A na to się zgodzić nie mogę" – tłumaczył naukowiec.

Jak przypomniał, prezes PAN i Rada Dyrektorów Jednostek Naukowych tylko rekomendują sposób podziału środków, ale decyzje w tej kwestii podejmuje minister nauki. I przyznał, że nie widzi innego rozwiązania tej patowej sytuacji, niż zwiększenie subwencji o 50 mln zł.

"Pewnie będziemy jeszcze próbowali namówić dyrektorów instytutów poza Wydziałem I, żeby przesunąć w jakiś najmniej bolesny dla nich sposób tę krótką kołdrę bardziej ku głowie albo nogom" – podsumował prof. Marek Konarzewski.

Wiceminister Maciej Gdula ocenił, że sytuacja prawna Polskiej Akademii Nauk jest w ogóle "bardzo skomplikowana".

"PAN podlega bezpośredniej kontroli premiera. Z drugiej strony materia, którą się zajmuje, zdecydowanie bardziej odpowiada obszarowi pracy Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego niż Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Szukamy rozwiązania, żeby współpraca między ministerstwem, a KPRM w kwestii PAN była łatwiejsza" – powiedział wiceszef resortu.

Maciej Gdula przypomniał, że Polska Akademia Nauk od dawna wymaga zmian; powstało kilka projektów jej reformy. "Jest pierwotny projekt przygotowany przez akademię i ten stworzony przez instytuty PAN, tak zwany projekt PIN PAN (Porozumienie Instytutów Naukowych Polskiej Akademii Nauk - PAP). Swój projekt opracował resort za czasów ministra (Przemysława) Czarnka, pojawiła się też propozycja Prezydium PAN. W ciągu siedmiu lat były więc już cztery projekty reformy. Pracujemy nad nową propozycją, wkrótce ją przedstawimy" – zapowiedział wiceminister nauki.

Dodał, że resort chciałby rozpocząć procedowanie ustawy o Polskiej Akademii Nauk jeszcze w tym roku.(PAP)

Nauka w Polsce, Anna Bugajska

abu/ zan/ js/