Nauka dla Społeczeństwa

28.03.2024
PL EN
30.03.2016 aktualizacja 30.03.2016

Poznać miasto Afrodyty i krokodyla – polscy archeolodzy w Górnym Egipcie

Dokumentacja wykutych na skale inskrypcji. Fot. W. Ejsmond Dokumentacja wykutych na skale inskrypcji. Fot. W. Ejsmond

Kilka tysięcy lat temu w tym miejscu nad Nilem tętniło życie. Teraz to w większości opustoszała i skąpana słońcem górzysta pustynia. Już trzeci sezon polscy archeolodzy próbowali poznać tajemnice starożytnego miasta, a właściwie – miast.

Pod współczesną nazwą Gebelein kryje się zwarty zespół reliktów po cmentarzyskach i budowlach mieszkalnych, położony ok. 30 km na południowy zachód od Luksoru. Ponad 5 tys. lat temu znajdowała się tam stolica jednego z proto-państw, które poprzedzały państwo faraonów. Przez kolejne tysiąclecia ludzie ciągle osiedlali się w tym samym miejscu. W drugiej połowie I tysiąclecia p.n.e. znajdowały się tam dwa niezależne od siebie miasta – Krokodylopolis i Pathyris, zwane też Afrodytopolis. To ostatnie było stolicą nomu, czyli jednostki administracyjnej porównywalnej z województwem.

„W czasie tegorocznego sezonu rozpoczęliśmy pracę nad poznaniem topografii terenu w celu lepszego poznania starożytnego miasta Pathyris, z którego pochodzą liczne papirusy, zawierające różne dokumenty, od zeznań podatkowych, przez kontrakty handlowe, umowy związane z nieruchomościami po prywatną korespondencję” – opowiada PAP Wojciech Ejsmond z Uniwersytetu Warszawskiego, kierownik ekspedycji.

Mimo że w przeszłości w Gebelein pracowało wiele misji archeologicznych teren ten dalej kryje wiele tajemnic i jest mało znany archeologom. „Znakomitym tego przykładem są nieznane dotąd inskrypcje odkryte i zadokumentowane w tym roku przez Dawida F. Wieczorka i Piotra Witkowskiego” – przekonuje Ejsmond.

Różnorodność analizowanych reliktów przeszłości pozwala naukowcom także rozwijać nowoczesne metody badawcze w archeologii. Julia M. Chyla, członek ekspedycji w Gebelein i specjalistka w dziedzinie GIS, zaprezentuje niebawem na międzynarodowych konferencjach opracowywane w Gebelein nowe koncepcje na ten temat.

Z Pathyris pochodzi znaczna ilość dokumentów, na podstawie których można dziś rekonstruować funkcjonowanie tego egipskiego miasta w czasach panowania nad Nilem macedońskiej dynastii Ptolemeuszy, za której panowania Aleksandria stała się jednym z najświetniejszych centrów kulturalnych świata.

„Pathyris było zamieszkane nie tylko przez Egipcjan, ale i przez Greków. Ci ostatni służyli w ptolemejskim wojsku jako najemnicy. Na przykładzie Gebelein można zaobserwować, jak funkcjonowała taka dwuetniczna społeczność. Przykładowo, sytuacja prawna egipskich kobiet była wyższa niż Greczynek, mimo że Grecy byli uprzywilejowaną grupą w społeczeństwie” – mówi PAP Lawrence Xu-Nan z Uniwersytetu w Auckland, który bada dokumenty z Pathyris i jest jednocześnie członkiem polskiej ekspedycji.

W zeszłym roku grupa polskich badaczy rozpoczęła prace w wykutej w skale świątyni poświęconej bogini Hathor. W tym roku rozpoczęto usuwanie zalegającego w niej gruzu i prace konserwatorskie. W czasie oczyszczania ścian odkryto elementy dekoracji, które pozwalają egiptologom lepiej poznać to miejsce.

„Bogini Hathor była ważną postacią w egipskim panteonie. Z jednej strony, patronowała tańcowi, muzyce i miłości. Z drugiej strony, odgrywała ona ważną rolę w ideologii władzy. Był towarzyszką Horusa - króla bogów, a jej mleko mieli pić przyszli władcy kraju nad Nilem” – opowiada Ejsmond.

Do tej pory naukowcy ustalili, że wykuta w Gebelein skalna świątynia powstała najpewniej w czasach panowania królowej Hatszepsut. Jak mówi Daniel Takács z Uniwersytetu Warszawskiego, który bada dekorację tej świątyni: „Wybranie Gebelein – tradycyjnego miejsca kultu Hathor – nie było przypadkowe. Hatszepsut chciała w ten sposób podkreślić swoją władzę i związki z tą boginią”.

Badania prowadzone były pod auspicjami Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego, dzięki dotacjom przyznanym przez Radę Konsultacyjną ds. Studenckiego Ruchu Naukowego UW, Fundację Uniwersytetu Warszawskiego i Prorektora UW prof. Martę Kicińską-Habior.

PAP - Nauka w Polsce

szz/ mrt/

Przed dodaniem komentarza prosimy o zapoznanie z Regulaminem forum serwisu Nauka w Polsce.

Copyright © Fundacja PAP 2024