Polskich badaczy interesuje społeczność kultury Vatya (2000-1500/1400 lat p.n.e.). Zajmowała ona obszar środkowego dorzecza Dunaju. Znana jest przede wszystkim z licznych, lecz słabo rozpoznanych archeologicznie osad obronnych oraz cmentarzysk ciałopalnych, często liczących setki pochówków. U schyłku pierwszej połowy II tysiąclecia p.n.e. społeczność ta rozwinęła bogatą produkcję brązu, prawdopodobnie całkowicie opartą na surowcach pochodzących z odległych obszarów alpejskich.

W rejonie miejscowości Kakucs znajduje się pięć silnie ufortyfikowanych osad wspomnianej kultury. Trzy z nich polscy archeolodzy rozpoznali przy użyciu szerokopłaszczyznowych badań magnetometrycznych: Kakucs-Turján, Dabas-Dabasi szőlők i Dömsöd.

"Badania te ujawniły, że w relatywnie niewielkim regionie, współczesne sobie osady miały kompletnie różną formę, inaczej również wznoszono umocnienia. Warowni nie lokowano w podobnych warunkach geomorfologicznych i zapewne również środowiskowych" – wyjaśnia dr Mateusz Jaeger z Instytutu Kultury Europejskiej UAM w Gnieźnie, który jest kierownikiem projektu finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki.

Na podstawie rezultatów badań geofizycznych archeolodzy zdecydowali się na rozpoczęcie wykopalisk w Kakucs-Turján. W pierwszym sezonie wykop ulokowano w miejscu, w którym zachowały się wyraźne pozostałości budynku. W trakcie badań odkryto ślady polepy – glinianej podłogi i liczne zabytki wykonane z różnych surowców, w tym brązu i złota. Wykopaliska pozwoliły archeologom poznać układ stratygraficzny, czyli nawarstwienia ziemi będące pozostałościami aktywności osadniczej człowieka. W ten sposób rzucono światło na długą i skomplikowaną historię zasiedlenia stanowiska, które rozpoczęło się u schyłku wczesnej epoki brązu - w terminologii węgierskiej to przełom III i II tysiąclecia p.n.e. Osadę opuszczono ok. 1500/1400 lat p.n.e.

"Wykopaliska dostarczyły ogromnej – co charakterystyczne dla stanowisk wielowarstwowych – ilości zabytków. Przede wszystkim są to tysiące fragmentów ceramiki, ale także przedmioty z kości, poroża, obsydianu, kamienia, krzemienia oraz metali. W porównaniu z badaniami w Polsce, liczba odkrytych zabytków na tak małym obszarze była ogromna" – mówi dr Jaeger.

Istotną częścią badań w sezonie 2013 było pobieranie próbek, które zostaną poddane analizom specjalistycznym. Szczególnie ważne będą badania geochemiczne, które pozwolą badaczom lepiej zrozumieć pochodzenie odkrywanych nawarstwień.

Badania realizowane są w ramach projektu "Otwarte społeczności – zamknięte przestrzenie. Dynamika osadnictwa obronnego, gospodarki i powiązań ponadregionalnych społeczeństw środkowej epoki brązu w regionie Kakucs (Węgry)", finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki. W jego realizację, obok archeologów z Polski, zaangażowani są badacze z Węgierskiej Akademii Nauk w Budapeszcie pod kierunkiem dr Gabrielli Kulcsár oraz Uniwersytetu Christiana Albrechta w Kilonii w osobie prof. Johannesa Müllera.

PAP - Nauka w Polsce, Szymon Zdziebłowski

szz/ agt/