„Moim celem jest próba rozpoznania schematu sieci osadniczej i jej związku z krajobrazem i geografią północno-zachodniego regionu Kambodży. Stworzę bazę danych składającą się ze stanowisk archeologicznych. Spis ten pomoże lokalnej administracji w ochronie dziedzictwa kulturowego” – wyjaśnia Kasper Hanus, kierownik projektu z University of Sydney, absolwent Instytutu Archeologii UJ w Krakowie.

Kambodża jest słabo rozpoznana przez archeologów. W kulturze popularnej najczęściej kojarzona jest z gigantycznym kompleksem świątynnym Angkor Wat. Wyniszczająca wojna domowa, uniemożliwiała prace terenowe w tym regionie przez większą część 2. połowy XX wieku. Przez tysiąclecia obszar ten był jednak zasiedlany ze względu na atrakcyjne położenie na szlaku handlowym, łączącym terytorium obecnej Tajlandii z Deltą Mekongu, jak również ze względu żyzne gleby, co roku nawożone przez wylew jeziora Tonle Sap.

Teren, który archeolog wybrał do badań, ograniczają granice współczesnych prowincji Banteay Meanchey, Oddar Meanchey, Preah Vihear i Siem Reap. Wybór podyktowany był faktem, że stanowił w czasach proto- i historycznych rdzeń terytoriów zamieszkałych przez ludność związaną z żywiołem khmerskim – szczególny obiekt zainteresowania polskiego badacza.

Jak mieszkańcy tego regionu Kambodży oddziaływali na środowisko? Jak zmieniali krajobraz dla swoich celów religijnych i ekonomicznych? Jak wyglądała osada i czy można wyszczególnić jej poszczególne strefy funkcjonalne? Czy plan osad zmieniał się na przestrzeni dziejów? – to tylko niektóre pytanie, na które archeolog spróbuje znaleźć odpowiedzi.

Młody naukowiec zamierza zintegrować istniejące dane dotyczące dawnego osadnictwa, które zostały zebrane przez Uniwersytet w Sydney, Ecole Francaise d\'Extreme-Orient, APSARA Authority, Living Angkor Road Project i Ministerstwa Kultury Królestwa Kambodży. Następnie przeanalizuje obrazy satelitarne, zarówno udostępniane darmowo, jak i z komercyjnych baz danych, jak Earth Explorer czy Geoeye. Później, przy użyciu oprogramowania GIS (systemu informacji geograficznej), poszukiwane będą wzorce i prawidłowości, którymi kierowały się dawne społeczności, przy wyborze miejsc do zasiedlenia.

„W grudniu tego roku wyruszę na badania terenowe, które pozwolą rozpoznać stanowiska, których proweniencja nie jest pewna, jak również zadokumentować najciekawsze osady, także z pomocą aparatu zamocowanego na balonie i latawcu. Obecnie pracuję nad analizą zdjęć satelitarnych” – mówi Hanus.

Miejscowa służba konserwatorska otrzyma dokładne mapy rozmieszczenia stanowisk archeologicznych, co, zdaniem archeologa, wpłynie pozytywnie na ochronę dziedzictwa kulturowego. Owocem pracy naukowca będzie również obszerna publikacja zawierająca katalog stanowisk archeologicznych.

„Do teraz w krajobrazie kulturowym Kambodży widać relikty przeszłości, nie tylko w postaci wielkich świątyń, które ogniskowały wokół siebie osadnictwo w okresie angkoryjskim (802-1432), ale i wcześniejsze założenia, na przykład pre- i protohistoryczne osady otoczone kolistymi wałami. Najwyższa pora je zadokumentować, zanim ulegną zniszczeniu” – przekonuje naukowiec.

Kilkuletni projekt zatytułowany „Sieć osadnicza Kambodży północno-zachodniej w czasach prehistorycznych i historycznych” realizowany jest w oparciu o środki przyznane w ramach programu „Diamentowy grant” Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Do badań, jako wolontariusze, zaproszeni są studenci z Royal University of Fine Arts z Phnom Penh.

PAP - Nauka w Polsce

szz/ tot/