Polska Akademia Nauk od kilku lat pracuje nad różnymi koncepcjami swojej własnej reformy. Poprzedni prezes PAN prof. Jerzy Duszyński proponował m.in., by w ramach reformy powołać Uniwersytet Polskiej Akademii Nauk. Powstał też pomysł stworzenia konsorcjów z uczelniami. Już w 2017 r. prof. Duszyński informował, że nad koncepcjami reformy pracują w PAN różne grupy.

Prace nad reformą nabrały tempa w ostatnim czasie, gdy w styczniu stanowisko prezesa PAN objął prof. Marek Konarzewski. Na początku kwietnia br. na stronie Akademii opublikowano projekt ustawy o PAN, który przygotował zespół przez niego powołany. "Nadrzędnym celem proponowanej legislacji jest ugruntowanie pozycji Polskiej Akademii Nauk jako silnej, autonomicznej instytucji naukowej, kierującej się konstytucyjną zasadą wolności badań. Jestem głęboko przekonany, że pomyślność Polski i Jej pozycja w świecie, w najwyższym stopniu zależy od rozwoju nauki uprawianej w instytucjach cieszących się powszechnym zaufaniem i wsparciem" - napisał w liście opublikowanym na stronie PAN prof. Konarzewski.

Jak przekazała PAP rzecznik MEiN Adrianna Całus-Polak, projekt ten trafił do MEiN 30 marca. Dodała, że resort zajmie stanowisko na jego temat po analizie.

W projekcie zaproponowano zmianę ustroju Zgromadzenia Ogólnego Polskiej Akademii Nauk. Do składu Zgromadzenia mają być włączeni dyrektorzy instytutów PAN z głosem stanowiącym przy wyborze władz Akademii, w tym prezesa PAN. Dyrektorzy nie będą jednak brali udziału w wyborach członków PAN. W projekcie znalazł się też zapis, według którego powstanie Zgromadzenie Ogólne Dyrektorów Instytutów PAN jako organu PAN. Kompetencje Zgromadzenia będą obejmować m.in. współdecydowanie o przekształcaniu instytutów naukowych PAN. Ma również powstać pięcioosobowe prezydium Zgromadzenia Dyrektorów Instytutów PAN, a członkowie tego gremium wejdą w skład prezydium PAN z głosem stanowiącym.

Według tego projektu ocena instytutów PAN będzie dokonywana co najmniej raz w czasie kadencji organów Akademii przez właściwe wydziały Akademii. Wyniki oceny instytutu, wraz z zaleceniami, będą przekazywane dyrektorowi instytutu, który będzie zobowiązany do wykonania zaleceń. Jak wyjaśnił prof. Konarzewski w liście na stronie PAN, integracja korporacji i instytutów naukowych PAN niezbędna do ich współdziałania nie będzie możliwa bez wzmocnienia roli wydziałów Akademii. "Stanie się to poprzez zwiększenie kompetencji dziekanów wydziałów, przy jednoczesnym uproszczeniu struktur wydziałów i usunięciu rad kuratorów" - podkreślił.

Nad zmianą ustawy o PAN pracował też zespół doradczy powołany 1 sierpnia 2022 r. przez ministra edukacji i nauki.

"Przewodniczący Zespołu doradczego do spraw opracowania projektu ustawy o Polskiej Akademii Nauk 23 marca przekazał Ministrowi Edukacji i Nauki projekt ustawy o PAN wraz z uzasadnieniem, który również jest analizowany w resorcie" - podała PAP Całus-Polak.

Przewodniczącym zespołu jest prof. Karol Dobrzeniecki z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. W skład zespołu wchodzą również: dr hab. Bogusław Przywora – prof. Uniwersytetu Jana Długosza w Częstochowie, dr hab. Jacek Zaleśny – prof. Uniwersytetu Warszawskiego, prof. Paweł Chmielnicki z Uczelni Łazarskiego w Warszawie, dr hab. Marek Mączyński – prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, dr hab. Tomasz Barankiewicz – prof. Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w Lublinie, dr hab. Aleksandra Radtke – prof. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, dr Dawid Bunikowski – z University of Eastern Finland w Kuopio i Anna Czajczyk – przedstawicielka gabinetu politycznego MEiN.

PAN powstała w 1952 roku w wyniku ustaleń I Kongresu Nauki Polskiej na podstawach Polskiej Akademii Umiejętności oraz Towarzystwa Naukowego Warszawskiego.

Filarem akademii są członkowie PAN zrzeszeni w korporacji uczonych. To wybitni badacze, wyróżniający się szczególnym dorobkiem i autorytetem. Członkostwo w PAN - do 350 członków krajowych i ok. 170 członków zagranicznych - jest zaszczytem i wyrazem najwyższego uznania. Działają w ramach pięciu wydziałów. Od 2010 roku w strukturach PAN działa też Akademia Młodych Uczonych, która skupia utalentowanych naukowców młodego pokolenia.

Drugim filarem PAN jest sieć badawcza, złożona z kilkudziesięciu instytutów naukowych oraz instytutu pozawydziałowego. Prowadzą projekty naukowe w niemal wszystkich dziedzinach naukowych. Pracuje tam ponad 9 tys. pracowników, w tym niemal 4,1 tys. badaczy. PAN posiada też stacje zagraniczne, biblioteki, archiwa, muzea, ogrody czy ośrodki konferencyjne.

Komitety i zespoły doradcze PAN zajmują się upowszechnianiem nauki i dostarczaniem ekspertyz kluczowych dla prowadzenia rzetelnej debaty publicznej.(PAP)

Nauka w Polsce, Szymon Zdziebłowski

szz/ mir/