W tym roku przypada 550. rocznica urodzin Kopernika. Z tej okazji w Polsce odbędzie się Światowy Kongres Kopernikański. W dyskusjach nad życiem i twórczością Kopernika wezmą udział naukowcy z Polski i ze świata. Będą rozmawiać o badaniach Kopernika z wielu dziedzin i ich wpływie na naukę w kolejnych wiekach (medycyna, astronomia, ekonomia), a także o życiu astronoma.

"Grono naukowców ze świata nie jest zbyt liczne, ale zacne. Na organizowany w Polsce Światowy Kongres Kopernikański przyjedzie około 40 uczonych z całego świata. Ich ustalenia zostaną wydane po kongresie" – powiedział PAP prof. Krzysztof Mikulski z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wśród oczekiwanych gości jest kilku noblistów.

Naukowcom, mimo upływu kilku stuleci od śmierci astronoma, udaje się dokonywać nowych ustaleń związanych z życiem Kopernika. Jest to możliwe m.in. dzięki zachowanym w archiwach dokumentom, które teraz są ponownie odczytywane.

"Kopernik funkcjonował przez wieki jako idea. Jako wybitny uczony dokonał przełomowego odkrycia teorii Układu Słonecznego, o nim jako o człowieku szybko zapomniano. O jego pochodzeniu, rodzinie, miejscach zamieszkania wiemy dziś dużo więcej niż 50 lat po jego śmierci i jeszcze kilka lat temu" – powiedział PAP prof. Mikulski, który w ostatnich latach ustalił m.in., że wbrew dotychczasowym ustaleniom Mikołaj był starszym, a nie młodszym z braci Koperników. "Błąd w tym względzie wynikał z tego, że latami powielano kolejność urodzenia Koperników zapisaną alfabetycznie, więc Andrzeja uważano za starszego, niż Mikołaja" – wyjaśnił prof. Mikulski. Przyznał, że w jednym ze źródeł podano błędną informację, a kolejni naukowcy błąd ten powielali.

Bracia Kopernikowie razem studiowali w Krakowie i we Włoszech, razem też otrzymali posady kanoników warmińskich, a co za tym idzie – stałe, całkiem spore uposażenie. Młodszy Andrzej zmarł przed Mikołajem, stało się to we Włoszech.

Prof. Mikulski badał także pochodzenie rodziny Koperników. Przez lata sądzono, że ojciec Mikołaja Kopernika – także Mikołaj – przyjechał do Torunia z Krakowa i ożenił z Barbarą z bogatej patrycjuszowskiej toruńskiej rodziny Watzenrode.

"Z całą pewnością nie jest to prawdą. Ojciec Mikołaja reprezentował kupców krakowskich w ściąganiu pożyczek, jakich ci udzielili mieszczanom z Gdańska i Torunia. Z całą pewnością jednak Kopernikowie nie pochodzili z Krakowa" – powiedział PAP prof. Mikulski.

W jego ocenie ród Koperników może pochodzić z Nysy.

"Jest to hipoteza, ale moim zdaniem niepozbawiona słuszności. Wymaga ona jednak dalszych badań, by ją potwierdzić, lub jej zaprzeczyć" – powiedział prof. Mikulski, który swoje ustalenia dotyczące życia Kopernika opisał w książce, tłumaczonej obecnie na język niemiecki.

Ustalenie pochodzenia rodziny Koperników nie wpłynie zdaniem prof. Mikulskiego na rozstrzygnięciem sporu, czy Mikołaj Kopernik był Polakiem, czy Niemcem.

"Kwestia ta jest jasna: Mikołaj Kopernik przez całe życie był wiernym poddanym królów polskich z dynastii Jagiellonów. Moim zdaniem co do jego narodowości nie ma żadnych wątpliwości. Ta narodowość nie liczyła się wówczas pochodzeniem etnicznym, tylko liczyła się zaangażowaniem i deklaracją samego człowieka, a ta deklaracja była jednoznaczna: Kopernik był wiernym poddanym królów polskich" – podkreślił prof. Mikulski.

W rozmowie z PAP prof. Mikulski powiedział, że przez lata zmieniło się też postrzeganie przez naukowców nauki Kopernika. W swoich czasach uchodził przede wszystkim za lekarza, w dalszej kolejności – astrologa.

"Dopiero w XVIII w. +poprawiono+ mu zawód na astronoma. W czasach Kopernika i po jego śmierci astronomia raczkowała. To Kopernik był pierwszym nowożytnym astronomem, jego poprzednicy byli astrologami, którzy przy okazji dokonywali odkryć astronomicznych" – podkreślił prof. Mikulski.

Wciąż tajemnicą owiane są kluczowe daty z życia Kopernika: narodzin (ta jest ustalona na podstawie horoskopu) i śmierci (pojawiają się daty 21 i 24 maja). W ocenie prof. Mikulskiego być może uda się datę śmierci zweryfikować w dalszych badaniach.

Z okazji roku kopernikańskiego przygotowywane są dwie obszerne monografie na temat Kopernika i jego badań. Prof. Marian Chachaj przygotowuje książkę o studiach Kopernika, prof. Mirosław Bochenek z Torunia o ustaleniach na temat polityki monetarnej w czasach Kopernika. Obie monografie mają być przetłumaczone na język angielski.

"Zainteresowanie Kopernikiem rośnie w tzw. latach kopernikańskich, czyli w czasie okrągłych rocznic. Ostatnia fala zainteresowania tym wybitnym uczonym była 50 lat temu" – przyznał prof. Mikulski.

Światowy Kongres Kopernikański rozpocznie się 19 lutego w Toruniu, potem w maju odbędzie się w Krakowie, w czerwcu w Olsztynie, a następnie we wrześniu ponownie w Toruniu. 

Nauka w Polsce, Joanna Kiewisz-Wojciechowska

jwo/ joz/ jjj/