Umiejętność wytwarzania naczyń ceramicznych trafiła do Europy również przez Syberię i rejon Morza Kaspijskiego

Najwcześniejsze naczynia ceramiczne wytwarzane przez człowieka na świecie pochodzą z Dalekiego Wschodu i liczą nawet 20 tys. lat. Do tej pory wśród naukowców przeważał pogląd, że ta umiejętność dotarła do Europy dopiero wraz z pojawieniem się rolnictwa. Impuls ten pochodził z Bliskiego Wschodu.

Tymczasem grupa badaczy w artykule w "Nature Human Behaviour" dowodzi, że umiejętność wytwarzania naczyń ceramicznych pojawiła się na północno-wschodnich krańcach kontynentu europejskiego wcześniej, a jej idea przybyła z zachodniej Syberii i rejonu Morza Kaspijskiego, gdzie najstarsze naczynia datowane są na ok. 5 900 lat p.n.e. W najbardziej wysuniętej na północ części Europy Wschodniej (stanowisko Pezmog) pierwsze naczynia gliniane pochodzą z ok. 5 750 r. p.n.e. Nie oznacza to jednak, że w całej Europie ceramika pojawiła się najpierw z tych wschodnich rejonów.

"W Europie, tj. w kręgu wokółbałtyckim, gdzie występuje ceramika mezolityczna, geneza (naczyń - przyp. NwP) jest złożona. Jej pojawienie się jest datowane na ok. 4 700 lat p.n.e. i uważa się, że jest wynikiem zarówno wpływów wczesnoneolitycznych, jak i wtórnych wpływów ze wschodu" - zauważa uczestnicząca w projekcie specjalistka od wczesnego neolitu europejskiego i północnoafrykańskiego oraz od wczesnej ceramiki dr hab. Agnieszka Czekaj-Zastawny z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN.

Komentując nowe ustalenia - podkreśliła, że pomijając północno-wschodnie krańce Europy, najstarszą na tym kontynencie pozostaje ceramika neolityczna. W Europie Środkowej pojawiła się ona wraz z rolnikami ok. 5 500 lat p.n.e.: "im bardziej na południe kontynentu, tym wcześniej" - dodała dr hab. Czekaj-Zastawny.

Zespół naukowców, w skład którego weszli akademicy z University of York i British Museum w Wielkiej Brytanii, ale też z Polski, przeanalizował pozostałości ponad 1 200 naczyń ceramicznych ze 156 stanowisk, łączonych ze społecznościami łowiecko-zbierackimi w dziewięciu krajach Europy Północnej i Wschodniej.

We wnioskach autorzy badania stwierdzili, że umiejętność wytwarzania ceramiki przeniknęła z terenów Syberii i Morza Kaspijskiego do północno wschodniej Europy dosyć szybko od ok. 5 900 roku p.n.e. Umiejętność ta w wciągu zaledwie 300–400 lat upowszechniła się na dystansie 3 000 km, co odpowiada zasięgowi 250 km w czasie życia jednego pokolenia. Do tej pory archeolodzy uważali, że mezolityczne naczynia odnajdywane w Europie Północnej były nieporadnymi naśladownictwami naczyń wypalanych przez społeczności rolnicze. Szybkie rozpowszechnienie się naczyń było możliwe nie poprzez migracje i ruchy ludnościowe, ale raczej poprzez wymianę idei między mieszkającymi obok siebie społecznościami.

Zapytana o znaczenie nowych badań dr hab. Czekaj-Zastawny zwróciła uwagę m.in. na to, że analizom poddano mało znaną ceramikę mezolityczną, społeczności łowiecko-zbierackich, których zwykle nie kojarzy się z umiejętnością produkcji naczyń glinianych, a których wprowadzenie utożsamia się raczej z pierwszymi rolnikami.

Dodała również, że wykorzystano nowoczesne, precyzyjne badania lipidów (tłuszczów) zachowanych w ściankach naczyń, będących pozostałością gotowanych potraw. Pozwoliły one na rekonstrukcję diety społeczności łowiecko-zbierackich. Z analiz wynika, że w naczyniach gotowano zarówno potrawy mięsne, rybne i roślinne.

PAP - Nauka w Polsce, Szymon Zdziebłowski

szz/ zan/